“Chortoq” bosh direktori Aleksey Tudakov  kompaniya bozordagi 4 yillik faoliyati davomida bozorning yarmini zabt etishga muvaffaq bo‘lgani haqida ham o‘rtoqlashdi.

Qaysi mahsulotni isteʼmol qilishimiz haqida qanchalik tez-tez o‘ylaymiz - mahalliy yoki import? Bugun biz Namangan shahrida joylashgan Chortoq maishiy mineral suvini ishlab chiqarish haqida gapirib beramiz. Ishlab chiqarishga 4,5 million dollar sarmoya kiritildi, suv MDH, Yevropa va Sharqiy Osiyo mamlakatlariga eksport qilinmoqda va yaqin kelajakda korxona uchinchi smenani ishga tushirmoqda, bu esa kechayu-kunduz suv ishlab chiqarishni anglatadi.

“Kapital.uz” “Chortoq” kompaniyasi bosh direktori Aleksey Tudakov bilan suhbatlashib, kompaniya tarixi va rejalari bilan tanishdi.

**— Bozorga kirganingizda Borjomi timsolida katta raqobatchi bor edi. Mahsulotni ishga tushirishdan oldin tahlil qilishda o‘zingiz uchun qanday raqobatdosh ustunliklarni taʼkidladingiz?**

2017 yilning qishida biz bozor tadqiqotini o‘tkazdik. Borjomi shubhasiz hukmronlik qildi. Tadqiqotlar asosida O‘zbekistonda shifobaxsh suv bozori yo‘qligini va biz uni noldan yaratishimiz kerakligini tushundik. O‘zbekistonda sifatli, yuqori sifatli mahalliy mahsulot yo‘qligi ham yaqqol ko‘rinib turardi. Biz innovator edik. Biz boshlagan birinchi narsa sifatli va foydali xususiyatlar edi. Sovet davrida suv juda yaxshi tanilgan va o‘rganilgan, ammo bizda u deyarli unutilgan. Afsuski, sog‘liq uchun foydalar hikoyaning faqat bir qismidir. Biz yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishimiz kerak edi. Raqamlarga murojaat qiladigan bo‘lsak, 2017 yilda yillik tovar aylanmasi past – 1,8 milliard so‘m atrofida bo‘lgan. Shu bilan birga, ushbu mablag‘ni tovar, **mahsulotni sotish uchun 800 million so‘mdan ortiq mablag‘ sarfladik.**

Agar biz raqobatdosh ustunliklar haqida gapiradigan bo‘lsak, unda ularning ko‘pi bor. Keling, taʼm va mineralizatsiyadan boshlaylik. Bizning suvimizda 22 ta asosiy iz element mavjud va boshqalar kamroq aniqlanadi. Shu bilan birga, minerallar mukammal muvozanatda. Boshqalar ustidan kuchli ustunlik qiladigan elementlar yo‘q, umumiy minerallashuv deyarli ikki baravar past. Shunday qilib, bizning suvimiz kasalliklarning oldini olish uchun ham, chanqog‘ingizni qondirish uchun kundalik foydalanish uchun ham mos keladi. Mikroelementlar miqdori ham yengil yumshoq taʼmni aniqlaydi. 

Alohida, biz raqobatchilar suvining gazlanish darajasini tahlil qildik va suvni karbonat angidrid bilan kamroq to‘yingan qildik. Bundan tashqari, suvda odamlar uchun kunlik yod normasi mavjud bo‘lib, bu bizning endemik mintaqamizda alohida ahamiyatga ega. Mahsulotimiz tashqi ko‘rinishida ham mahalliy aholining xohish-istaklarini inobatga olgan holda ishlab chiqilgan. Ko‘plab tadqiqotlar olib borildi, fokus-guruhlar. Biz mahsulotning tashqi ko‘rinishini tanlashga juda jiddiy yondashdik. Boshqa imtiyozlarga kuchli mahalliy jamoa va narx nuqtasi kiradi. Biz barcha xorijiy analoglardan arzonroqmiz. Shu bilan birga, biz ulardan na tashqi ko‘rinishda, na taʼmda kam emasmiz.
 
**- Ishga tushirish paytida qancha mablag‘ sarflandi - bu shaxsiy kapitalmi, investitsiyalarmi yoki kreditlarmi?**
 
Korxonani tashkil etishga 4,5 million dollardan ortiq sarmoya kiritildi. Bular ham xususiy investitsiyalar, ham Gollandiyadan kelgan investitsiya kompaniyasining sarmoyalari edi.
 
**– Hozirgi vaziyat haqida gapiradigan bo‘lsak – bozor haqida qisqacha to‘xtalib o‘tsangiz, mahsulot qanchalik raqobatbardosh ekani, 2020 yilda nima evaziga va qanday aylanmaga erishdingiz?**
 
Agar hozirgi vaqt haqida gapiradigan bo‘lsak, bizning kompaniyamiz shifobaxsh  suvlar bozorida yetakchi hisoblanadi. Tabiiyki, raqobatchilar uxlamaydilar va bozorda yana ko‘plab takliflar paydo bo‘ldi. Kompaniyaning 2020 yilda aylanmasi 40 milliard so‘mdan ortiqni tashkil etdi. 

Kompaniya o‘sib bormoqda va rivojlanmoqda. Bundan tashqari, 2020 yilda biz yangi loyihalarni ishga tushirdik. Biz bozorga 0,75 litr suvli oilaviy formatni taqdim etdik. Biz shakar qo‘shilmagan, tabiiy taʼmga ega shifobaxsh stol suvini ishlab chiqardik - endi bu global tendensiya. O‘zbekistonda bu segmentda biz kashshof bo‘ldik.

Qolaversa, “Chortoq”ning rivojlanishini kuzatgan Rossiya kompaniyasi brendga qiziqib, biznesning 40% ulushini sotib oldi. Mablag‘lar ishlab chiqarish va mahsulot turlarini kengaytirishga yo‘naltiriladi.
 
**– Ishlab chiqarish Namanganda joylashgan. Oylik xarajatlar nuqtai nazaridan, sarf-xarajatlar paketi qanday? Xom ashyo, ishlab chiqarish, ijaraga berish, tashish va tarqatish (mamlakat ichida).**
 
Xarajatlar to‘plami yetarlicha katta. Biz sifatni taʼminlash va texnik xizmat ko‘rsatish uchun ko‘p pul sarflaymiz. O‘z saytimizdan tashqari, biz xom ashyo va materiallarni saqlash uchun saytlarni ijaraga olishga majburmiz. Shisha ishlab chiqarishda mavsumiy omil juda yuqori. Yashil shisha butun yil davomida ishlab chiqarilmaydi, shuning uchun idishlarni sotib olish va yetkazib berish muddatlarini aniq rejalashtirish kerak. Biz o‘z avtoparkimizga ega bo‘lishga harakat qilamiz, ammo, afsuski, bu logistika so‘rovlarini 100% qoplash uchun yetarli emas, biz transport vositasini ijaraga olishga majburmiz. Logistika xarajatlarining umumiy ulushi tovar aylanmasining 2 dan 4% gacha o‘zgarib turadi. Ayni paytda korxonada 150 dan ortiq ish o‘rni yaratilgan. FMSG (tezkor isteʼmol tovarlari) bozori juda to‘yingan va raqobatbardosh ish sharoitlarini saqlashni talab qiladi. 

Ish haqi fondi korxona xarajatlarining salmoqli qismini tashkil qiladi. Koronavirus va ayrim jarayonlar munosabati bilan oxirgi paytlarda xomashyo va materiallar narxining sezilarli darajada oshishi kuzatilmoqda. O‘sish deyarli hamma narsaga taʼsir qildi, plyonka ko‘rinishidagi qadoqlash materiallaridan metallgacha, bu reklama materiallari narxida aks etadi. Agar tarqatish xarajatlari haqida gapiradigan bo‘lsak, distribyutorning javonlarda suv mavjudligini taʼminlash va savdo nuqtalaridan pul yig‘ish kabi muhim funksiyaga ega bo‘lishidan tashqari, u o‘z ishi bilan pul ishlashni xohlaydigan tijorat korxonasidir. Ularning ishini ham nazorat qilish kerak, bu tijorat bo‘limining vazifalaridan biridir. 

Siz tushunishingiz kerakki, mahsulot fabrikadan chiqqandan so‘ng darhol do‘kon javoniga etib bormaydi. Birinchidan, u distribyutorga boradi va u o‘z marjasini mahsulotga tikib, uni savdo nuqtasiga sotadi, u ham o‘z darajasida daromad oladi. Shunday qilib, mahsulotning narxi zavoddan isteʼmolchiga o‘tib, 50% gachako‘tarilishi mumkin. Agar mahsulotni ilgari surish haqida gapiradigan bo‘lsak, mahsulotni bozorga chiqarishning dastlabki qiymati aylanmaning 50% gacha yetishi mumkin. Endi raqamlar ancha past, ammo ular maʼlum darajadan pastga tusha olmaydi.
 
**- Bugungi kunda ishlab chiqarish qanday ko‘rinishga ega? Sizda qanday jihozlar bor, u qayerdan va qancha narxda? Bugun qanday imkoniyatlarga egasiz?**
 
Ayni paytda bizning ixtiyorimizda Koreya kompaniyasining liniyalari mavjud bo‘lib, uni sotib olish uchun 1 million dollardan ortiq mablag‘ sarflangan. Bu nafaqat liniyaning o‘zi, balki idishlarni quyish, qadoqlash uskunalari uchun filtrlash va suv tayyorlash tizimlari. Hozirda liniya soatiga 4000 shisha tezlikda ishlamoqda. Zavod uch smenada ishlaydi, biz ishlab chiqarish quvvatimizni qariyb 2,5 barobar oshirish imkonini beradigan italyan uskunalari kelishini kutmoqdamiz.
 
**- Ishlab chiqarish bilan bog‘liq qanday qiyinchiliklar bor? Masalan, sotuvchilar uchun narxlarning oshishi, xom ashyo importi yoki boshqa muammolar.**
 
Darhaqiqat, ular yetarlicha. Ichki bozorda plastmassa va metall granulalar narxining keskin oshishi, shuningdek, soda narxining oshishi kuzatildi. Qisqa vaqt ichida shisha butilka uchun ham narxlar oshdi. Energiya narxlari doimiy ravishda o‘sib bormoqda. Yozda har doim karbonat angidrid tanqisligi mavjud. Ishlab chiqarish uchun xomashyo, yorliqlar xorijdan keltiriladi. Qopqoqlarni chet eldan sotib olish kerak, chunki O‘zbekistonda kepkaning talab qilinadigan sifati yo‘q. Kadrlar bilan bog‘liq muammolar mavjud. Mehnat bozorida odamlarning katta taklifiga qaramay, malakali kadrlarni topish juda qiyin. Bu barcha sohalarga - ham moliyaviy, ham ishlab chiqarishga tegishli. Yashil shisha ishlab chiqarishdagi mavsumiy omil ham moliyaviy, ham saqlash, ham logistika uchun maʼlum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
 
**– Bugungi kunda ishlab chiqarishda nechta yo‘nalish bor? Yoki mahsulot qatori nima?**
 
Ayni paytda biz 0,33, 0,5 va 0,75 litrli uchta formatda shifobaxsh stol suvini ishlab chiqaramiz. Bundan tashqari, bizda 0,5 va 0,33 litr formatlarda ohak, limon va yalpiz taʼmiga ega shifobaxsh stol suvlari mavjud.
 
**- Mahsulot vitrinalarga tushgunga qadar qanday sertifikatlanadi?**
 
Biz sertifikatlashtirishning bir necha bosqichlarini o‘tkazamiz. Bu mahalliy regulyatorning talablariga muvofiqligini sertifikatlash, shuningdek, HASSAP va FSSC talablariga muvofiqligini xalqaro sertifikatlash. Shuningdek, bojxona ittifoqi mamlakatlari uchun SGR sertifikati. Sertifikatlash jarayoni kompaniyaning standartlarga muvofiqligini tekshirishni o‘z ichiga oladi - bu bir qator normativ tahlillar, qadoqlash va ishlab chiqarish jarayonlarining xalqaro sifat va oziq-ovqat xavfsizligi standartlariga muvofiqligi.

**– Bugungi kunda eksport bilan bog‘liq vaziyat qanday? Qaysi davlatlarga yetkazib berasiz, distribyutorlar bilan muammoni qanday hal qilasiz, yetkazib berish hajmi qancha?**
 
Keyingi yillarda eksportimiz geografiyasi kengaydi. Afg‘oniston, Janubiy Koreya, Rossiya, Tojikiston, Qirg‘iziston, Qozog‘iston va Belarus Respublikasiga eksport qilamiz. Afsuski, so‘nggi ikki yil ichida Tojikiston muhim himoya bojlarini joriy qildi va O‘zbekistondan keladigan ichimliklar bozorini amalda yopdi. Eksport qilishda siz kabi mahsulotga ishonadigan va uni rivojlantiradigan yaxshi distribyutorni topish juda qiyin. Eksport bozorlarida ko‘plab raqobatchilar mavjud. Hamma joyda sizga to‘g‘ri yondashuvlar, to‘g‘ri sheriklar kerak. Ayni paytda biz eksportni rivojlantirishning jiddiy va uzoq yo‘lining boshida turibmiz. 

Ayni paytda eksport hajmi kompaniya aylanmasining 5 foizidan oshmaydi. So‘nggi yillarda davlat eksportchilarga faol yordam bermoqda - bu jarayon ancha osonlashdi. Biroq, shifobaxsh suv uzoq muddatli tizimli yondashuvni va katta investitsiyalarni talab qiladi, shuning uchun biz hozircha sayohatning boshidamiz. 2019 yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining obyektimizga tashrifi chog‘ida men ularga bizning maqsadimiz suvni O‘zbekistondan tashqarida ham mashhur qilish ekanligini aytdim. Odamlar «Chortok» degan so‘zni eshitsa, O‘zbekistonni iliqlik va muhabbat bilan eslashlarini xohlaymiz.



«Chortoq» бош директори Алексей Тудаков  компания бозордаги 4 йиллик фаолияти давомида бозорнинг ярмини забт этишга муваффақ бўлгани ҳақида ҳам ўртоқлашди.

Қайси маҳсулотни истеъмол қилишимиз ҳақида қанчалик тез-тез ўйлаймиз - маҳаллий ёки импорт? Бугун биз Наманган шаҳрида жойлашган Chortoq маиший минерал сувини ишлаб чиқариш ҳақида гапириб берамиз. Ишлаб чиқаришга 4,5 миллион доллар сармоя киритилди, сув МДҲ, Европа ва Шарқий Осиё мамлакатларига экспорт қилинмоқда ва яқин келажакда корхона учинчи сменани ишга туширмоқда, бу эса кечаю-кундуз сув ишлаб чиқаришни англатади.

«Kapital.uz» «Chortoq» компанияси бош директори Алексей Тудаков билан суҳбатлашиб, компания тарихи ва режалари билан танишди.

**— Бозорга кирганингизда Боржоми тимсолида катта рақобатчи бор эди. Маҳсулотни ишга туширишдан олдин таҳлил қилишда ўзингиз учун қандай рақобатдош устунликларни таъкидладингиз?**

2017 йилнинг қишида биз бозор тадқиқотини ўтказдик. Боржоми шубҳасиз ҳукмронлик қилди. Тадқиқотлар асосида Ўзбекистонда шифобахш сув бозори йўқлигини ва биз уни нолдан яратишимиз кераклигини тушундик. Ўзбекистонда сифатли, юқори сифатли маҳаллий маҳсулот йўқлиги ҳам яққол кўриниб турарди. Биз инноватор эдик. Биз бошлаган биринчи нарса сифатли ва фойдали хусусиятлар эди. Совет даврида сув жуда яхши танилган ва ўрганилган, аммо бизда у деярли унутилган. Афсуски, соғлиқ учун фойдалар ҳикоянинг фақат бир қисмидир. Биз юқори сифатли маҳсулот ишлаб чиқаришимиз керак эди. Рақамларга мурожаат қиладиган бўлсак, 2017 йилда йиллик товар айланмаси паст – 1,8 миллиард сўм атрофида бўлган. Шу билан бирга, ушбу маблағни товар, **маҳсулотни сотиш учун 800 миллион сўмдан ортиқ маблағ сарфладик.**

Агар биз рақобатдош устунликлар ҳақида гапирадиган бўлсак, унда уларнинг кўпи бор. Келинг, таъм ва минерализациядан бошлайлик. Бизнинг сувимизда 22 та асосий из элемент мавжуд ва бошқалар камроқ аниқланади. Шу билан бирга, минераллар мукаммал мувозанатда. Бошқалар устидан кучли устунлик қиладиган элементлар йўқ, умумий минераллашув деярли икки баравар паст. Шундай қилиб, бизнинг сувимиз касалликларнинг олдини олиш учун ҳам, чанқоғингизни қондириш учун кундалик фойдаланиш учун ҳам мос келади. Микроэлементлар миқдори ҳам енгил юмшоқ таъмни аниқлайди. 

Алоҳида, биз рақобатчилар сувининг газланиш даражасини таҳлил қилдик ва сувни карбонат ангидрид билан камроқ тўйинган қилдик. Бундан ташқари, сувда одамлар учун кунлик ёд нормаси мавжуд бўлиб, бу бизнинг эндемик минтақамизда алоҳида аҳамиятга эга. Маҳсулотимиз ташқи кўринишида ҳам маҳаллий аҳолининг хоҳиш-истакларини инобатга олган ҳолда ишлаб чиқилган. Кўплаб тадқиқотлар олиб борилди, фокус-гуруҳлар. Биз маҳсулотнинг ташқи кўринишини танлашга жуда жиддий ёндашдик. Бошқа имтиёзларга кучли маҳаллий жамоа ва нарх нуқтаси киради. Биз барча хорижий аналоглардан арзонроқмиз. Шу билан бирга, биз улардан на ташқи кўринишда, на таъмда кам эмасмиз.
 
**- Ишга тушириш пайтида қанча маблағ сарфланди - бу шахсий капиталми, инвестицияларми ёки кредитларми?**
 
Корхонани ташкил этишга 4,5 миллион доллардан ортиқ сармоя киритилди. Булар ҳам хусусий инвестициялар, ҳам Голландиядан келган инвестиция компаниясининг сармоялари эди.
 
**– Ҳозирги вазият ҳақида гапирадиган бўлсак – бозор ҳақида қисқача тўхталиб ўтсангиз, маҳсулот қанчалик рақобатбардош экани, 2020 йилда нима эвазига ва қандай айланмага эришдингиз?**
 
Агар ҳозирги вақт ҳақида гапирадиган бўлсак, бизнинг компаниямиз шифобахш  сувлар бозорида етакчи ҳисобланади. Табиийки, рақобатчилар ухламайдилар ва бозорда яна кўплаб таклифлар пайдо бўлди. Компаниянинг 2020 йилда айланмаси 40 миллиард сўмдан ортиқни ташкил этди. Компания ўсиб бормоқда ва ривожланмоқда. Бундан ташқари, 2020 йилда биз янги лойиҳаларни ишга туширдик. Биз бозорга 0,75 литр сувли оилавий форматни тақдим этдик. Биз шакар қўшилмаган, табиий таъмга эга шифобахш стол сувини ишлаб чиқардик - энди бу глобал тенденция. Ўзбекистонда бу сегментда биз кашшоф бўлдик.

Қолаверса, «Chortoq»нинг ривожланишини кузатган Россия компанияси брендга қизиқиб, бизнеснинг 40% улушини сотиб олди. Маблағлар ишлаб чиқариш ва маҳсулот турларини кенгайтиришга йўналтирилади.
 

**– Ишлаб чиқариш Наманганда жойлашган. Ойлик харажатлар нуқтаи назаридан, сарф-харажатлар пакети қандай? Хом ашё, ишлаб чиқариш, ижарага бериш, ташиш ва тарқатиш (мамлакат ичида).**
 
Харажатлар тўплами етарлича катта. Биз сифатни таъминлаш ва техник хизмат кўрсатиш учун кўп пул сарфлаймиз. Ўз сайтимиздан ташқари, биз хом ашё ва материалларни сақлаш учун сайтларни ижарага олишга мажбурмиз. Шиша ишлаб чиқаришда мавсумий омил жуда юқори. Яшил шиша бутун йил давомида ишлаб чиқарилмайди, шунинг учун идишларни сотиб олиш ва етказиб бериш муддатларини аниқ режалаштириш керак. Биз ўз автопаркимизга эга бўлишга ҳаракат қиламиз, аммо, афсуски, бу логистика сўровларини 100% қоплаш учун етарли эмас, биз транспорт воситасини ижарага олишга мажбурмиз. Логистика харажатларининг умумий улуши товар айланмасининг 2 дан 4% гача ўзгариб туради. Айни пайтда корхонада 150 дан ортиқ иш ўрнияратилган. FMSG (тезкор истеъмол товарлари) бозори жуда тўйинган ва рақобатбардош иш шароитларини сақлашни талаб қилади. 

Иш ҳақи фонди корхона харажатларининг салмоқли қисмини ташкил қилади. Коронавирус ва айрим жараёнлар муносабати билан охирги пайтларда хомашё ва материаллар нархининг сезиларли даражада ошиши кузатилмоқда. Ўсиш деярли ҳамма нарсага таъсир қилди, плёнка кўринишидаги қадоқлаш материалларидан металлгача, бу реклама материаллари нархида акс этади. Агар тарқатиш харажатлари ҳақида гапирадиган бўлсак, дистрибюторнинг жавонларда сув мавжудлигини таъминлаш ва савдо нуқталаридан пул йиғиш каби муҳим функцияга эга бўлишидан ташқари, у ўз иши билан пул ишлашни хоҳлайдиган тижорат корхонасидир. 

Уларнинг ишини ҳам назорат қилиш керак, бу тижорат бўлимининг вазифаларидан биридир. Сиз тушунишингиз керакки, маҳсулот фабрикадан чиққандан сўнг дарҳол дўкон жавонига этиб бормайди. Биринчидан, у дистрибюторга боради ва у ўз маржасини маҳсулотга тикиб, уни савдо нуқтасига сотади, у ҳам ўз даражасида даромад олади. Шундай қилиб, маҳсулотнинг нархи заводдан истеъмолчига ўтиб, 50% гачакўтарилиши мумкин. Агар маҳсулотни илгари суриш ҳақида гапирадиган бўлсак, маҳсулотни бозорга чиқаришнинг дастлабки қиймати айланманинг 50% гача етиши мумкин. Энди рақамлар анча паст, аммо улар маълум даражадан пастга туша олмайди.
 
**- Бугунги кунда ишлаб чиқариш қандай кўринишга эга? Сизда қандай жиҳозлар бор, у қаердан ва қанча нархда? Бугун қандай имкониятларга эгасиз?**
 
Айни пайтда бизнинг ихтиёримизда Корея компаниясининг линиялари мавжуд бўлиб, уни сотиб олиш учун 1 миллион доллардан ортиқ маблағ сарфланган. Бу нафақат линиянинг ўзи, балки идишларни қуйиш, қадоқлаш ускуналари учун фильтрлаш ва сув тайёрлаш тизимлари. Ҳозирда линия соатига 4000 шиша тезликда ишламоқда. Завод уч сменада ишлайди, биз ишлаб чиқариш қувватимизни қарийб 2,5 баробар ошириш имконини берадиган итальян ускуналари келишини кутмоқдамиз.
 
**- Ишлаб чиқариш билан боғлиқ қандай қийинчиликлар бор? Масалан, сотувчилар учун нархларнинг ошиши, хом ашё импорти ёки бошқа муаммолар.**
 
Дарҳақиқат, улар етарлича. Ички бозорда пластмасса ва металл гранулалар нархининг кескин ошиши, шунингдек, сода нархининг ошиши кузатилди. Қисқа вақт ичида шиша бутилка учун ҳам нархлар ошди. Энергия нархлари доимий равишда ўсиб бормоқда. Ёзда ҳар доим карбонат ангидрид танқислиги мавжуд. Ишлаб чиқариш учун хомашё, ёрлиқлар хориждан келтирилади. Қопқоқларни чет элдан сотиб олиш керак, чунки Ўзбекистонда кепканинг талаб қилинадиган сифати йўқ. Кадрлар билан боғлиқ муаммолар мавжуд.

 Меҳнат бозорида одамларнинг катта таклифига қарамай, малакали кадрларни топиш жуда қийин. Бу барча соҳаларга - ҳам молиявий, ҳам ишлаб чиқаришга тегишли. Яшил шиша ишлаб чиқаришдаги мавсумий омил ҳам молиявий, ҳам сақлаш, ҳам логистика учун маълум қийинчиликларни келтириб чиқаради.
 
**– Бугунги кунда ишлаб чиқаришда нечта йўналиш бор? Ёки маҳсулот қатори нима?**
 
Айни пайтда биз 0,33, 0,5 ва 0,75 литрли учта форматда шифобахш стол сувини ишлаб чиқарамиз. Бундан ташқари, бизда 0,5 ва 0,33 литр форматларда оҳак, лимон ва ялпиз таъмига эга шифобахш стол сувлари мавжуд.
 
**- Маҳсулот витриналарга тушгунга қадар қандай сертификатланади?**
 
Биз сертификатлаштиришнинг бир неча босқичларини ўтказамиз. Бу маҳаллий регуляторнинг талабларига мувофиқлигини сертификатлаш, шунингдек, HASSAP ва FSSC талабларига мувофиқлигини халқаро сертификатлаш. Шунингдек, божхона иттифоқи мамлакатлари учун SGR сертификати. Сертификатлаш жараёни компаниянинг стандартларга мувофиқлигини текширишни ўз ичига олади - бу бир қатор норматив таҳлиллар, қадоқлаш ва ишлаб чиқариш жараёнларининг халқаро сифат ва озиқ-овқат хавфсизлиги стандартларига мувофиқлиги.
  
**– Бугунги кунда экспорт билан боғлиқ вазият қандай? Қайси давлатларга етказиб берасиз, дистрибьюторлар билан муаммони қандай ҳал қиласиз, етказиб бериш ҳажми қанча?**
 
Кейинги йилларда экспортимиз географияси кенгайди. Афғонистон, Жанубий Корея, Россия, Тожикистон, Қирғизистон, Қозоғистон ва Беларус Республикасига экспорт қиламиз. Афсуски, сўнгги икки йил ичида Тожикистон муҳим ҳимоя божларини жорий қилди ва Ўзбекистондан келадиган ичимликлар бозорини амалда ёпди. Экспорт қилишда сиз каби маҳсулотга ишонадиган ва уни ривожлантирадиган яхши дистрибюторни топиш жуда қийин. Экспорт бозорларида кўплаб рақобатчилар мавжуд. Ҳамма жойда сизга тўғри ёндашувлар, тўғри шериклар керак. Айни пайтда биз экспортни ривожлантиришнинг жиддий ва узоқ йўлининг бошида турибмиз. Айни пайтда экспорт ҳажми компания айланмасининг 5 фоизидан ошмайди. 

Сўнгги йилларда давлат экспортчиларга фаол ёрдам бермоқда - бу жараён анча осонлашди. Бироқ, шифобахш сув узоқ муддатли тизимли ёндашувни ва катта инвестицияларни талаб қилади, шунинг учун биз ҳозирча саёҳатнинг бошидамиз. 2019 йилда Ўзбекистон Республикаси Президентининг объектимизга ташрифи чоғида мен уларга бизнинг мақсадимиз сувни Ўзбекистондан ташқарида ҳам машҳур қилиш эканлигини айтдим. Одамлар «Чорток» деган сўзни эшитса, Ўзбекистонни илиқлик ва муҳаббат билан эслашларини хоҳлаймиз.



“Chortoq” bosh direktori Aleksey Tudakov  kompaniya bozordagi 4 yillik faoliyati davomida bozorning yarmini zabt etishga muvaffaq bo‘lgani haqida ham o‘rtoqlashdi.

«Chortoq» бош директори Алексей Тудаков  компания бозордаги 4 йиллик фаолияти давомида бозорнинг ярмини забт этишга муваффақ бўлгани ҳақида ҳам ўртоқлашди.

large_goyaa.jpg

medium_goyaa.jpg

small_goyaa.jpg

thumbnail_goyaa.jpg

goyaa.jpg

O‘zbekistonda mineral suv ishlab chiqarish qanday ishlaydi? Chortoq kompaniyasining 4 yillik tajribasi.

Ўзбекистонда минерал сув ишлаб чиқариш қандай ишлайди? Chortoq компаниясининг 4 йиллик тажрибаси.

Biznes G'oya

Бизнес Ғоя

Marketing

Маркетинг

Poytaxtimizdagi Bon! qahvaxonalari tarmogʻi tabiiy shokolad ishlab chiqarishini yoʻlga qoʻydi va buning uchun 400 ming dollar sarmoya kiritdi. Shunisi aniqki, kiritilgan ushbu sarmoya 4-5 yilda oʻzini oqlaydi.

Bon! qahvaxonalari tarmogʻi Bekzod Ashurov Kapital.uz nashriga brend qanday qilib oʻzining shokolad fabrikasiga ega boʻlganini soʻzlab berdi. Quyida suhbatdoshimizdan oʻzimizni qiziqtirgan savollarga olgan javoblarni eʼtiboringizga havola etishga qaror qildik.

-Kakao donalaridan shokolad ishlab chiqarish haqida gap ketganida, albatta, maxsus bilim talab etilishini yoddan chiqarmaslik kerak, - deydi Bon! qahvaxonalari tarmogʻi B. Ashurov. - Ushbu biznes ustalari bilan hamkorlik qilish juda muhim. Ayni sohada xorijlik mutaxassislar, taniqli qandolatchilar Sizga qaysi uskunani qanday toʻgʻri tanlash kerakligi haqida aytib berishadi.

**Qisqacha maʼlumot**

Tarmogʻimizda shokolad ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyish uchun 400 ming dollar sarmoya kiritildi - bu xodimlarni, binolarni va jihozlarni yollash uchun;

Uskunalar - italyancha - alohida mashinalar, bu qoʻlda ishlab chiqarish samarasini beradi;

Ishlab chiqarishga maxsus tayinlangan 35 ga yaqin xodimlarni yollash kerak boʻldi;

Shokolad fabrikasida bir oyda Dominikan Respublikasi, Gaiti va Ganadan keltirilgan 10 tonnaga yaqin kakao donalari qayta ishlanadi, shuningdek, sut kukuni va shakar (hammasi tabiiy) qoʻshiladi.

**Daromadlilik**

Keyingi bir necha yil ichida biz mamlakatimizda bu sohada kuchli raqobat yuzaga kelishi haqida oʻylamasligimiz mumkin, chunki hozircha biz yuz foiz tabiiy shokolad yetkazib beruvchi yagona ishlab chiqaruvchimiz. Ushbu biznes juda nozik va mashaqqatli hamda bunday xarajatlarni kamdan-kam odam koʻtara oladi. Lekin loyihadan mamnunmiz, chunki u xaridorlar orasida muvaffaqiyat qozondi, mahsulotlarimiz hammaga yoqmoqda. Agar hammasi shunday davom etsa, bu biznes 4-5 yil ichida daromad keltira boshlaydi. 

Lekin shokolad fabrikasini ochish shunchalik osonmi? Albatta, yoʻq. Shunga koʻra, “Biznes Rivoj” jamoasi bu biznesni amalga oshirishdan oldin koʻrib chiqishingiz kerak boʻlgan bir nechta muhim jihatlarga diqqatingizni qaratadi.

**1. Birinchi va asosiy nuqta - isteʼmol bozorini oʻrganish.** Sizning mahsulotingizni hududingizdagi xaridorlar qay darajada talab qilishini va yaqin-atrofda sizning tashabbuslaringizga bas kela oladigan raqobatchi bor-yoʻqligini aniqlang. Bularning barchasi uchun tajribali marketolog kerak. Marketing tadqiqotlari tufayli siz bozorni tahlil qilish, hudud aholisining afzalliklari, raqobatchilar, talab va taklif haqida barcha maʼlumotni bilib olish imkoniga ega boʻlasiz. Mahalliy ishlab chiqaruvchilarga alohida eʼtibor bering, chunki xorijiy raqobatchilar umumiy bozorning oʻndan bir qismini tashkil qiladi, shuning uchun ular sizning biznesingizga zarar yetkazmaydi.

**2. Aniq biznes-reja ikkinchi nuqtadir.** Bunda eʼtiborga olish kerak boʻlgan jihat - reklama, assortiment va qadoqlash. Eng muhimi, shokolad fabrikangiz qanday hajmda boʻlishini aniqlang. Agar siz kichik ustaxonani istasangiz, xonani ijaraga olish kifoya va agar ishlab chiqarish koʻlamini kengaytirmoqchi boʻlsangiz, alohida zavod kerak hamda buning shartlari ham mutlaqo boshqacha boʻladi.

**3. Uskunalar va xom ashyo.** Shokolad ishlab chiqarish uchun siz sifatli jihozlarni sotib olishingiz kerak: shokolad tayyorlash uchun mashinalar, stollar, qadoqlash va saralash mexanizmlari. Sifatsizlariga duch kelib qolmaslik uchun Italiya, Shveysariya yoki Germaniyadan uskunalar sotib olgan maʼqul. Aynan shu mamlakatlar eng yuqori sifatli uskunalarni ishlab chiqaradi. Ishonchli yetkazib beruvchilardan xom ashyoni sotib olish yaxshidir.

Koʻpgina tadbirkorlar oziq-ovqat biznesini alkogol yoki tamaki mahsulotlarini ishlab chiqarishdan koʻra kamroq daromadli deb hisoblashadi. Bu notoʻgʻri tushuncha. Albatta, qandolat ishlab chiqarishini ochganingizda, uni yoʻlga qoʻyish oson boʻlishi mumkin, axir qandolat deganda faqat shokolad tushunilmaydi. Biroq sanitariya-epidemiologiya nazorati markazlarning ortib borayotgan eʼtibori bu borada endigina ish boshlagan tadbirkorlar ishtiyoqini susaytirishi shubhasiz.

Koʻp yillik tajriba shuni koʻrsatadiki, hatto inqiroz davrida ham shokolad savdosi hajmi tushmaydi, aksincha, hatto bu koʻrsatkich oshishi ham mumkin. Chunki hamma shokoladni yaxshi koʻradi - yoshu qari. Nazorat qiluvchi organlar tomonidan tez-tez oʻtkaziladigan tekshiruvlarga kelsak, agar siz belgilangan texnologiya shartlariga qatʼiy rioya qilsangiz, qoʻrqadigan hech narsa yoʻq va boshqa har qanday biznes ham sinchkovlik bilan nazorat qilinishini unutmang. 

**Biznesdagi birinchi qadamlar**

**Birinchi qadam - xonani ijaraga olish.** Bunda asosiy xom ashyo - kakao donalari uchun xona quruq va yaxshi shamollatish imkoniga ega boʻlishi kerakligiga ahamiyat bering. Undagi harorat +16 darajadan oshmasligi kerak. Tabiiyki, omborda ham, fabrikada ham toʻliq tozalikka erishish shart. Hech qanday hasharot va chang boʻlmasligi lozim.

**Ishlab chiqarish texnologiyasi**

Shokolad ishlab chiqarishning birinchi bosqichi har doim ezish va aralashtirish (konshirovaniye) boʻlgan. Ushbu jarayonning mohiyati shundaki, oldindan qizdirilgan shokolad massasini aralashtirib, birxillashtirish kerak. Bu 2-3 kungacha davom etishi mumkin. Shokoladning elita navlari 360 soat davomida pishiriladi.

Fabrikalar ishlab chiqariladigan shokoladga qarab farqlanganidek shokolad turlari ham bir-biridan farq qiladi. Bu lazzatlanishdan tortib ishlab chiqarish texnologiyasigacha boʻlgan turli omillarga bogʻliq.

**Ishlab chiqarishning ikkinchi bosqichi** - mahsulotlarni qoliplash va ularni toʻldirish. + 40-45 darajaga qadar isitiladigan shokolad massasi maxsus qoliplarga quyiladi. 

Shakllarda u tezda 33 darajaga qadar soviydi va doimiy aralashtirish bilan bu harorat rejimida kamida 30 daqiqa davomida saqlanadi (toʻgʻri kristallanishni taʼminlaydi). Bu jarayon “Temp” deb ataladi. Shundan soʻng qoliplar sovitiladi va tayyor mahsulotlarni qadoqlashga oʻtiladi.

Tabiiy mahsulotlarning ulushi ham sifatli mahsulot shakllanishiga bevosita taʼsir koʻrsatadi. Yaʼni tabiiy mahsulotlar ulushi qancha koʻp boʻlsa, shunga mos ravishda mahsulot sifati ham shuncha yuqori boʻladi. Natijada siz hatto oʻzingizning ishlab chiqarish texnologiyangizga ega boʻlishingiz va uni sir saqlashingiz mumkin. 

**Shokolad biznesining afzalliklari va kamchiliklari**

Har qanday biznesning ijobiy va salbiy tomonlari bor. Shokolad biznesida emas hozircha yurtimizda raqobat darajasi ancha past ekanligini taʼkidlash joiz. Aniqroq aytadigan boʻlsak, mahsulot ishlab chiqarganimiz sari raqobat shunchalik past boʻladi. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, ishlab chiqarishga qanchalik vijdonan munosabatda boʻlsangiz, shuncha koʻp foyda qilasiz. Demak, agar siz shokolad ishlab chiqarish orqali pul ishlashga qaror qilsangiz ham, birinchi navbatda siz uni odamlarga sotayotganingizni yodda tutishingiz kerak.

Endi shokolad ishlab chiqarishning kamchiliklarini koʻrib chiqaylik. Bunda biz duch keladigan asosiy muammo - yirik boshlangʻich kapital zarur. Deylik, pivo doʻkonini ochish uchun 150 million soʻm yetarli boʻlsa, shokolad biznesida bu raqam bir necha barobarga koʻpayadi. Ammo bu raqamlar sizni qoʻrqitmasa, maqsadingiz aniq boʻlsa, u holda qandolatchilik biznesiga xush kelibsiz va omad sizga yor boʻlsin!


Пойтахтимиздаги Bon! қаҳвахоналари тармоғи табиий шоколад ишлаб чиқаришини йўлга қўйди ва бунинг учун 400 минг доллар сармоя киритди. Шуниси аниқки, киритилган ушбу сармоя 4-5 йилда ўзини оқлайди.

Bon! қаҳвахоналари тармоғи Бекзод Ашуров Kapital.uz нашрига бренд қандай қилиб ўзининг шоколад фабрикасига эга бўлганини сўзлаб берди. Қуйида суҳбатдошимиздан ўзимизни қизиқтирган саволларга олган жавобларни эътиборингизга ҳавола этишга қарор қилдик.

-Какао доналаридан шоколад ишлаб чиқариш ҳақида гап кетганида, албатта, махсус билим талаб этилишини ёддан чиқармаслик керак, - дейди Bon! қаҳвахоналари тармоғи Б. Ашуров. - Ушбу бизнес усталари билан ҳамкорлик қилиш жуда муҳим. Айни соҳада хорижлик мутахассислар, таниқли қандолатчилар Сизга қайси ускунани қандай тўғри танлаш кераклиги ҳақида айтиб беришади.

**Қисқача маълумот**

Тармоғимизда шоколад ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш учун 400 минг доллар сармоя киритилди - бу ходимларни, биноларни ва жиҳозларни ёллаш учун;

Ускуналар - итальянча - алоҳида машиналар, бу қўлда ишлаб чиқариш самарасини беради;

Ишлаб чиқаришга махсус тайинланган 35 га яқин ходимларни ёллаш керак бўлди;

Шоколад фабрикасида бир ойда Доминикан Республикаси, Гаити ва Ганадан келтирилган 10 тоннага яқин какао доналари қайта ишланади, шунингдек, сут кукуни ва шакар (ҳаммаси табиий) қўшилади.

**Даромадлилик**

Кейинги бир неча йил ичида биз мамлакатимизда бу соҳада кучли рақобат юзага келиши ҳақида ўйламаслигимиз мумкин, чунки ҳозирча биз юз фоиз табиий шоколад етказиб берувчи ягона ишлаб чиқарувчимиз. Ушбу бизнес жуда нозик ва машаққатли ҳамда бундай харажатларни камдан-кам одам кўтара олади. Лекин лойиҳадан мамнунмиз, чунки у харидорлар орасида муваффақият қозонди, маҳсулотларимиз ҳаммага ёқмоқда. Агар ҳаммаси шундай давом этса, бу бизнес 4-5 йил ичида даромад келтира бошлайди. 

Лекин шоколад фабрикасини очиш шунчалик осонми? Албатта, йўқ. Шунга кўра, "Biznes Rivoj" жамоаси бу бизнесни амалга оширишдан олдин кўриб чиқишингиз керак бўлган бир нечта муҳим жиҳатларга диққатингизни қаратади.

**1. Биринчи ва асосий нуқта - истеъмол бозорини ўрганиш.** Сизнинг маҳсулотингизни ҳудудингиздаги харидорлар қай даражада талаб қилишини ва яқин-атрофда сизнинг ташаббусларингизга бас кела оладиган рақобатчи бор-йўқлигини аниқланг. Буларнинг барчаси учун тажрибали маркетолог керак. Маркетинг тадқиқотлари туфайли сиз бозорни таҳлил қилиш, ҳудуд аҳолисининг афзалликлари, рақобатчилар, талаб ва таклиф ҳақида барча маълумотни билиб олиш имконига эга бўласиз. Маҳаллий ишлаб чиқарувчиларга алоҳида эътибор беринг, чунки хорижий рақобатчилар умумий бозорнинг ўндан бир қисмини ташкил қилади, шунинг учун улар сизнинг бизнесингизга зарар етказмайди.
 
**2. Аниқ бизнес-режа иккинчи нуқтадир.** Бунда эътиборга олиш керак бўлган жиҳат - реклама, ассортимент ва қадоқлаш. Энг муҳими, шоколад фабрикангиз қандай ҳажмда бўлишини аниқланг. Агар сиз кичик устахонани истасангиз, хонани ижарага олиш кифоя ва агар ишлаб чиқариш кўламини кенгайтирмоқчи бўлсангиз, алоҳида завод керак ҳамда бунинг шартлари ҳам мутлақо бошқача бўлади.

**3. Ускуналар ва хом ашё.** Шоколад ишлаб чиқариш учун сиз сифатли жиҳозларни сотиб олишингиз керак: шоколад тайёрлаш учун машиналар, столлар, қадоқлаш ва саралаш механизмлари. Сифатсизларига дуч келиб қолмаслик учун Италия, Швейцария ёки Германиядан ускуналар сотиб олган маъқул. Айнан шу мамлакатлар энг юқори сифатли ускуналарни ишлаб чиқаради. Ишончли етказиб берувчилардан хом ашёни сотиб олиш яхшидир.

Кўпгина тадбиркорлар озиқ-овқат бизнесини алкоголь ёки тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқаришдан кўра камроқ даромадли деб ҳисоблашади. Бу нотўғри тушунча. Албатта, қандолат ишлаб чиқаришини очганингизда, уни йўлга қўйиш осон бўлиши мумкин, ахир қандолат деганда фақат шоколад тушунилмайди. Бироқ санитария-эпидемиология назорати марказларнинг ортиб бораётган эътибори бу борада эндигина иш бошлаган тадбиркорлар иштиёқини сусайтириши шубҳасиз.

Кўп йиллик тажриба шуни кўрсатадики, ҳатто инқироз даврида ҳам шоколад савдоси ҳажми тушмайди, аксинча, ҳатто бу кўрсаткич ошиши ҳам мумкин. Чунки ҳамма шоколадни яхши кўради - ёшу қари. Назорат қилувчи органлар томонидан тез-тез ўтказиладиган текширувларга келсак, агар сиз белгиланган технология шартларига қатъий риоя қилсангиз, қўрқадиган ҳеч нарса йўқ ва бошқа ҳар қандай бизнес ҳам синчковлик билан назорат қилинишини унутманг. 

**Бизнесдаги биринчи қадамлар**

**Биринчи қадам - хонани ижарага олиш.** Бунда асосий хом ашё - какао доналари учун хона қуруқ ва яхши шамоллатиш имконига эга бўлиши кераклигига аҳамият беринг. Ундаги ҳарорат +16 даражадан ошмаслиги керак. Табиийки, омборда ҳам, фабрикада ҳам тўлиқ тозаликка эришиш шарт. Ҳеч қандай ҳашарот ва чанг бўлмаслиги лозим.

**Ишлаб чиқариш технологияси**

Шоколад ишлаб чиқаришнинг биринчи босқичи ҳар доим эзиш ва аралаштириш (конширование) бўлган. Ушбу жараённинг моҳияти шундаки, олдиндан қиздирилган шоколад массасини аралаштириб, бирхиллаштириш керак. Бу 2-3 кунгача давом этиши мумкин. Шоколаднинг элита навлари 360 соат давомида пиширилади.

Фабрикалар ишлаб чиқариладиган шоколадга қараб фарқланганидек шоколад турлари ҳам бир-биридан фарқ қилади. Бу лаззатланишдан тортиб ишлаб чиқариш технологиясигача бўлган турли омилларга боғлиқ.

**Ишлаб чиқаришнинг иккинчи босқичи** - маҳсулотларни қолиплаш ва уларни тўлдириш. + 40-45 даражага қадар иситиладиган шоколад массаси махсус қолипларга қуйилади. Шаклларда у тезда 33 даражага қадар совийди ва доимий аралаштириш билан бу ҳарорат режимида камида 30 дақиқа давомида сақланади (тўғри кристалланишни таъминлайди). Бу жараён «Темп» деб аталади. Шундан сўнг қолиплар совитилади ва тайёр маҳсулотларни қадоқлашга ўтилади.

Табиий маҳсулотларнинг улуши ҳам сифатли маҳсулот шаклланишига бевосита таъсир кўрсатади. Яъни табиий маҳсулотлар улуши қанча кўп бўлса, шунга мос равишда маҳсулот сифати ҳам шунча юқори бўлади. Натижада сиз ҳатто ўзингизнинг ишлаб чиқариш технологиянгизга эга бўлишингиз ва уни сир сақлашингиз мумкин. 

**Шоколад бизнесининг афзалликлари ва камчиликлари**

Ҳар қандай бизнеснинг ижобий ва салбий томонлари бор. Шоколад бизнесида эмас ҳозирча юртимизда рақобат даражаси анча паст эканлигини таъкидлаш жоиз. Аниқроқ айтадиган бўлсак, маҳсулот ишлаб чиқарганимиз сари рақобат шунчалик паст бўлади. Бундан шундай хулоса келиб чиқадики, ишлаб чиқаришга қанчалик виждонан муносабатда бўлсангиз, шунча кўп фойда қиласиз. Демак, агар сиз шоколад ишлаб чиқариш орқали пул ишлашга қарор қилсангиз ҳам, биринчи навбатда сиз уни одамларга сотаётганингизни ёдда тутишингиз керак.

Энди шоколад ишлаб чиқаришнинг камчиликларини кўриб чиқайлик. Бунда биз дуч келадиган асосий муаммо - йирик бошланғич капитал зарур. Дейлик, пиво дўконини очиш учун 150 миллион сўм етарли бўлса, шоколад бизнесида бу рақам бир неча баробарга кўпаяди. Аммо бу рақамлар сизни қўрқитмаса, мақсадингиз аниқ бўлса, у ҳолда қандолатчилик бизнесига хуш келибсиз ва омад сизга ёр бўлсин!



Poytaxtimizdagi Bon! qahvaxonalari tarmogʻi tabiiy shokolad ishlab chiqarishini yoʻlga qoʻydi va buning uchun 400 ming dollar sarmoya kiritdi. Shunisi aniqki, kiritilgan ushbu sarmoya 4-5 yilda oʻzini oqlaydi.

Пойтахтимиздаги Bon! қаҳвахоналари тармоғи табиий шоколад ишлаб чиқаришини йўлга қўйди ва бунинг учун 400 минг доллар сармоя киритди. Шуниси аниқки, киритилган ушбу сармоя 4-5 йилда ўзини оқлайди.

large_goya.jpg

medium_goya.jpg

small_goya.jpg

thumbnail_goya.jpg

goya.jpg

Oʻzbekistonda shokolad fabrikasini qanday ochish mumkin va buning uchun qancha mablagʻ zarur?

Ўзбекистонда шоколад фабрикасини қандай очиш мумкин ва бунинг учун қанча маблағ зарур?

Maqolalar

Мақолалар

Biznes Rivoj tadbirkorlik, ishlab chiqarish, shaxsiy rivojlanish, marketing va reklama sohalari bo’yicha bilimingizni oshirish va rivojlanish uchun eng sifatli bilim manbaasidir

Бизнес Ривож тадбиркорлик, ишлаб чиқариш, шахсий ривожланиш, маркетинг ва реклама соҳалари бўйича билимингизни ошириш ва ривожланиш учун энг сифатли билим манбаасидир

"Agar bolaligimda mendan boy odamlar qanday kambag‘al bo‘lib qolishganini so‘ragan bo‘lganingizda, men ularning barcha pullarini sarflash orqali deb aytgan bo‘lardim. Ammo aslida boylikni  yo‘qotish  ortiqcha sarf-xarajatlar orqali emas, balki yomon investitsiyalar tufayli bo‘ladi"

"Агар болалигимда мендан бой одамлар қандай камбағал бўлиб қолишганини сўраган бўлганингизда, мен уларнинг барча пулларини сарфлаш орқали деб айтган бўлардим. Аммо аслида бойликни йўқотиш ортиқча сарф-харажатлар орқали эмас, балки ёмон инвестициялар туфайли бўлади"

**Aniqlik**

Bu, ehtimol, eng muhim sifatdir. “Y Combinator”ni ishga tushirganimizda, biz aql-idrok eng muhim narsa ekanligiga ishondik. Bu eng katta afsona, menga ishoning. Albatta, hech kim hech qayerda ahmoqlik haqida, undan ham koʻproq zerikarli asoschilar haqida eshitishni xohlamasligi aniq. Ammo sizning IQʼingiz maʼlum darajadan yuqori boʻlsa, qatʼiyatingiz fazilatlar orasida birinchi oʻrinda turadi. Oldinda koʻplab toʻsiqlar mavjud, shuning uchun siz osongina ruhiy tushkunlikka tushishingiz mumkin boʻlgan zaif odam boʻla olmaysiz.

Bill Kleriko va Rich Aberman WePay asoschilari bunga mukammal misoldir. Ular “startaplar”ni moliyalashtirish bilan shugʻullanishadi. Bu esa yirik byurokratik kompaniyalar bilan cheksiz muzokaralar va suhbatlar olib borishni anglatadi. “Startap”ni yaratish uchun investorlar huzurida turganingizda va uning rivojlanishi toʻgʻridan-toʻgʻri ular bilan tuzilgan bitimlar natijalariga bogʻliq boʻlib turganda, ular sizni butunlay inkor etishlari va hatto u yerda sizni mavjud emasdek tutishlari mumkin. Bunday holatda aslo hayron boʻlmang. Chunki bu kabi suhbatlarni ular kuniga juda koʻp marotaba oʻtkazishadi va ular uchun eng muhimi bu aniqlikdir. Ammo Bill Kleriko toʻsatdan sizga qoʻngʻiroq qilganda, u soʻraganini qiling, chunki bu siz allaqachon sherikka aylanganingizni bildiradi.

**Moslashuvchanlik**

Ehtimol, sizga “orzularingizdan voz kechmang” kabi taʼrif yoqmaydi. Startap dunyosi shu qadar kutilmaganki, siz oʻz orzularingizni tezda oʻzgartirishingiz kerak. Men topgan eng yaxshi metafora — bu qatʼiyat va moslashuvchanlikning simbiozi sifatida orqaga yugurish. Bu zich oʻrmondan chiqib ketishga qatʼiy qaror qilishga oʻxshaydi, lekin buning uchun istalgan vaqtda yoʻlni oʻchirib qoʻyishingiz yoki oxirgi manzilingizga qaytishingiz kerak boʻladi.

Bugungi kunda moslashuvchanlik boʻyicha eng mashhur rekordchi — Greppling yaratuvchisi Deniel Gross. U bir marta “Y Combinator”ga juda yomon elektron tijorat gʻoyasi bilan murojaat qildi. Biz uning loyihasini boshqa narsa yaratsagina moliyalashimizni aytdik. U bir oz oʻylanib, rozi boʻldi. Koʻp oʻtmay, Grepplingga kelishidan oldin uning yana ikkita loyihasi tasdiqlanmadi. U bu loyiha ustida atigi bir necha kun ishladi, lekin u koʻrgazma kunida investorlarga gʻoyalar taqdimotidan soʻng darhol qiziqarli takliflar bilan “bombardimon” qilindi. Aftidan, Deniel hamisha poygada birinchi boʻlib qayerga “qoʻnishni” va otni qanday boshqarishni bilardi.

**Tasavvur qilish**

Albatta, aql koʻp narsani anglatadi, lekin tasavvur qilish hali ham muhimroqdek tuyuladi. Asosiy sifat — oldindan belgilangan muammolarni tezda hal qila olish emas, balki ajoyib yangi gʻoyaga ijodiy yondashish va uni mahorat bilan taqdim etishdir. Bilasizmi, startap dunyosida eng yaxshi gʻoyalar boshida doim yomon koʻrinadi. Agar ular boshida ajoyib boʻlganida edi, kimdir allaqachon ularni qudratli jonlantirgan boʻlar edi! Shunday qilib sizga maʼlum miqdordagi telbalik bilan gʻoyalarni ishlab chiqaradigan aql kerak.

Airbnb — bu shunday gʻoya, garchi biz buni Airbnb tomonidan moliyalashtirishning boshida aqldan ozganlik deb oʻylagan boʻlsak ham. Buning sababi shundaki, biz koʻpchilik boshqa odamlarning oʻrnida boʻlishni orzu qilishiga ishona olmadik. Biz ushbu loyihani faqat istisnosiz barcha taʼsischilar bilan yaxshi munosabatlarimiz tufayli moliyalashtirdik. Vaqt koʻrsatganidek, bu gʻoya oxir-oqibat ajoyib gʻoya boʻlib chiqdi.

**Itoatsizlik**

Eng muvaffaqiyatli asoschilar, odatda, yaxshi odamlar boʻlishiga qaramay, har doim ularning koʻzlarida ayyorlik bor. Yoʻq, ular yaxshi yigitlar emas. Ha, ular maʼnaviy jihatdan masʼuliyatli, yaʼni muhim masalalarni hal qilishda toʻgʻri gʻamxoʻrlik qilishadi. Lekin faqat ular odob-axloq qoidalariga rioya qilish haqida qaygʻurmaydilar. Shuning uchun men “yomon va zararli” emas, balki “itoatsiz” soʻzini ishlatishni afzal koʻraman. Ular qoidalarni buzishdan xursand boʻlishadi, lekin qoidalar muhimmi? Bu sifatni zaxiraviy sifat deb hisoblash mumkin, chunki u tasavvurdan kelib chiqadi.

Looptning Sem Altman “Y Combinator”ning eng muvaffaqiyatli bitiruvchilaridan biri hisoblanadi, shuning uchun biz undan “Y Combinator” abituriyentlaridan oʻziga oʻxshagan iqtidorli odamlarni topib, jalb qilishni soʻrashga qaror qildik. U shunday deb javob berdi: “Ulardan faqat kompyuterni buzish fakti uchun emas, balki tizim ustidan “gʻalaba”ni tatib koʻrish uchun oʻz manfaatlarini koʻzlab biror narsani buzishganliklari haqida gapirib berishlarini soʻrang. Oʻsha paytdan beri bu savol eng dolzarb masalalardan biriga aylandi. Koʻpincha murojaat etuvchilarning ulushini aniqlaydigan javob.

**Doʻstlik**

Tajriba shuni koʻrsatadiki, birgina taʼsischi bilan “startap” boshlash juda mashaqqatli ish. Oxir-oqibat, eng muvaffaqiyatli ikkita yoki uchta loyiha chiqadi. Shuning uchun taʼsischilar oʻrtasidagi munosabatlar ishonchli va mustahkam boʻlishi kerak.
Hamkorlar bir-birlariga hamdard boʻlishlari va birgalikda yaxshi ishlashlari kerak. “Startaplar” asoschilar oʻrtasidagi munosabatlarni kuch-quvvat uchun sinab koʻradi.

Emmett Shir va “Justin.tv”ning asoschisi Jastin Kan yaqin doʻstlar oʻrtasidagi ajoyib hamkorlikning yaxshi namunasidir. Ular ikkinchi sinfdanoq bir-birlarining fikrlarini bilishgan va amalda oʻqishgan. Ishonchim komilki, ular ham barcha muassislar kabi bahslashadilar, lekin men hech qachon ular oʻrtasida hal etilmagan “tanglik”ni his qilmaganman.


**Аниқлик**

Бу, эҳтимол, энг муҳим сифатдир. "Y Combinator"ни ишга туширганимизда, биз ақл-идрок энг муҳим нарса эканлигига ишондик. Бу энг катта афсона, менга ишонинг. Албатта, ҳеч ким ҳеч қаерда аҳмоқлик ҳақида, ундан ҳам кўпроқ зерикарли асосчилар ҳақида эшитишни хоҳламаслиги аниқ. Аммо сизнинг IQ'ингиз маълум даражадан юқори бўлса, қатъиятингиз фазилатлар орасида биринчи ўринда туради. Олдинда кўплаб тўсиқлар мавжуд, шунинг учун сиз осонгина руҳий тушкунликка тушишингиз мумкин бўлган заиф одам бўла олмайсиз.

Билл Клерико ва Рич Аберман WePay асосчилари бунга мукаммал мисолдир. Улар «стартаплар»ни молиялаштириш билан шуғулланишади. Бу эса йирик бюрократик компаниялар билан чексиз музокаралар ва суҳбатлар олиб боришни англатади. «Стартап»ни яратиш учун инвесторлар ҳузурида турганингизда ва унинг ривожланиши тўғридан-тўғри улар билан тузилган битимлар натижаларига боғлиқ бўлиб турганда, улар сизни бутунлай инкор этишлари ва ҳатто у ерда сизни мавжуд эмасдек тутишлари мумкин. Бундай ҳолатда асло ҳайрон бўлманг. Чунки бу каби суҳбатларни улар кунига жуда кўп маротаба ўтказишади ва улар учун энг муҳими бу аниқликдир. Аммо Билл Клерико тўсатдан сизга қўнғироқ қилганда, у сўраганини қилинг, чунки бу сиз аллақачон шерикка айланганингизни билдиради.

**Мослашувчанлик**

Эҳтимол, сизга «орзуларингиздан воз кечманг» каби таъриф ёқмайди. Стартап дунёси шу қадар кутилмаганки, сиз ўз орзуларингизни тезда ўзгартиришингиз керак. Мен топган энг яхши метафора — бу қатъият ва мослашувчанликнинг симбиози сифатида орқага югуриш. Бу зич ўрмондан чиқиб кетишга қатъий қарор қилишга ўхшайди, лекин бунинг учун исталган вақтда йўлни ўчириб қўйишингиз ёки охирги манзилингизга қайтишингиз керак бўлади.

Бугунги кунда мослашувчанлик бўйича энг машҳур рекордчи — Грэпплинг яратувчиси Дэниэл Гросс. У бир марта "Y Combinator"га жуда ёмон электрон тижорат ғояси билан мурожаат қилди. Биз унинг лойиҳасини бошқа нарса яратсагина молиялашимизни айтдик. У бир оз ўйланиб, рози бўлди. Кўп ўтмай, Грэпплингга келишидан олдин унинг яна иккита лойиҳаси тасдиқланмади. У бу лойиҳа устида атиги бир неча кун ишлади, лекин у кўргазма кунида инвесторларга ғоялар тақдимотидан сўнг дарҳол қизиқарли таклифлар билан "бомбардимон" қилинди. Афтидан, Дэниэл ҳамиша пойгада биринчи бўлиб қаерга "қўнишни" ва отни қандай бошқаришни биларди.

**Тасаввур қилиш**

Албатта, ақл кўп нарсани англатади, лекин тасаввур қилиш ҳали ҳам муҳимроқдек туюлади. Асосий сифат — олдиндан белгиланган муаммоларни тезда ҳал қила олиш эмас, балки ажойиб янги ғояга ижодий ёндашиш ва уни маҳорат билан тақдим этишдир. Биласизми, стартап дунёсида энг яхши ғоялар бошида доим ёмон кўринади. Агар улар бошида ажойиб бўлганида эди, кимдир аллақачон уларни қудратли жонлантирган бўлар эди! Шундай қилиб сизга маълум миқдордаги телбалик билан ғояларни ишлаб чиқарадиган ақл керак.

Airbnb — бу шундай ғоя, гарчи биз буни Airbnb томонидан молиялаштиришнинг бошида ақлдан озганлик деб ўйлаган бўлсак ҳам. Бунинг сабаби шундаки, биз кўпчилик бошқа одамларнинг ўрнида бўлишни орзу қилишига ишона олмадик. Биз ушбу лойиҳани фақат истисносиз барча таъсисчилар билан яхши муносабатларимиз туфайли молиялаштирдик. Вақт кўрсатганидек, бу ғоя охир-оқибат ажойиб ғоя бўлиб чиқди.

**Итоатсизлик**

Энг муваффақиятли асосчилар, одатда, яхши одамлар бўлишига қарамай, ҳар доим уларнинг кўзларида айёрлик бор. Йўқ, улар яхши йигитлар эмас. Ҳа, улар маънавий жиҳатдан масъулиятли, яъни муҳим масалаларни ҳал қилишда тўғри ғамхўрлик қилишади. Лекин фақат улар одоб-ахлоқ қоидаларига риоя қилиш ҳақида қайғурмайдилар. Шунинг учун мен «ёмон ва зарарли» эмас, балки «итоатсиз» сўзини ишлатишни афзал кўраман. Улар қоидаларни бузишдан хурсанд бўлишади, лекин қоидалар муҳимми? Бу сифатни захиравий сифат деб ҳисоблаш мумкин, чунки у тасаввурдан келиб чиқади.

Looptning Сэм Альтман "Y Combinator"нинг энг муваффақиятли битирувчиларидан бири ҳисобланади, шунинг учун биз ундан "Y Combinator" абитуриентларидан ўзига ўхшаган иқтидорли одамларни топиб, жалб қилишни сўрашга қарор қилдик. У шундай деб жавоб берди: «Улардан фақат компьютерни бузиш факти учун эмас, балки тизим устидан «ғалаба»ни татиб кўриш учун ўз манфаатларини кўзлаб бирор нарсани бузишганликлари ҳақида гапириб беришларини сўранг. Ўша пайтдан бери бу савол энг долзарб масалалардан бирига айланди. Кўпинча мурожаат этувчиларнинг улушини аниқлайдиган жавоб.

**Дўстлик**

Тажриба шуни кўрсатадики, биргина таъсисчи билан «стартап» бошлаш жуда машаққатли иш. Охир-оқибат, энг муваффақиятли иккита ёки учта лойиҳа чиқади. Шунинг учун таъсисчилар ўртасидаги муносабатлар ишончли ва мустаҳкам бўлиши керак.
Ҳамкорлар бир-бирларига ҳамдард бўлишлари ва биргаликда яхши ишлашлари керак. «Стартаплар» асосчилар ўртасидаги муносабатларни куч-қувват учун синаб кўради.

Эмметт Шир ва "Justin.tv"нинг асосчиси Жастин Кан яқин дўстлар ўртасидаги ажойиб ҳамкорликнинг яхши намунасидир. Улар иккинчи синфданоқ бир-бирларининг фикрларини билишган ва амалда ўқишган. Ишончим комилки, улар ҳам барча муассислар каби баҳслашадилар, лекин мен ҳеч қачон улар ўртасида ҳал этилмаган «танглик»ни ҳис қилмаганман.



Bu, ehtimol, eng muhim sifatdir. “Y Combinator”ni ishga tushirganimizda, biz aql-idrok eng muhim narsa ekanligiga ishondik. Bu eng katta afsona, menga ishoning. Albatta, hech kim hech qayerda ahmoqlik haqida, undan ham koʻproq zerikarli asoschilar haqida eshitishni xohlamasligi aniq. 

Бу, эҳтимол, энг муҳим сифатдир. "Y Combinator"ни ишга туширганимизда, биз ақл-идрок энг муҳим нарса эканлигига ишондик. Бу энг катта афсона, менга ишонинг. Албатта, ҳеч ким ҳеч қаерда аҳмоқлик ҳақида, ундан ҳам кўпроқ зерикарли асосчилар ҳақида эшитишни хоҳламаслиги аниқ. 

large_maqola.jpg

medium_maqola.jpg

small_maqola.jpg

thumbnail_maqola.jpg

maqola.jpg

Yirik investitsion kompaniya asoschining maslahatlari: Startap asoschisi qanday fazilatlarga ega boʻlishi kerak?

Йирик инвестицион компания асосчининг маслаҳатлари: Стартап асосчиси қандай фазилатларга эга бўлиши керак?

Shaxsiy rivojlanish

Шахсий ривожланиш

Davlat qarzi qoldigʻi joriy yilning III choragida 1,1 mlrd dollarga (yil boshidan 2,1 mlrd dollarga) oshib, 2021-yilning 1-oktyabr holatiga 25,3 mlrd dollarni tashkil etdi.

Moliya vazirligi hisobotiga koʻra, davlat qarzining yalpi ichki mahsulotga (YAIM) nisbati barqarorlashish tendensiyasi saqlanib qolib, yil boshidagi 38,9 foizdan (1-iyul holatiga – 38,5 foiz) joriy yilning 1-oktyabr holatiga 38,4 foizgacha pasaydi.

Qayd etilishicha, joriy yilning iyul-sentyabr oylarida davlat qarzi qoldigʻining 1,1 mlrd dollarga oshishi, asosan, davlat byudjeti taqchilligining moliyalashtirilishi va investitsion loyihalarning amalga oshirilishi natijasida qarz mablagʻlarining oʻzlashtirilishi bilan birga, 356,4 mln dollar miqdoridagi davlat qarzining soʻndirilishi bilan izohlanadi. 

Natijada, joriy yilning III choragida: Oʻzbekiston nomidan jalb qilingan tashqi qarz qoldigʻi 897,6 mln dollarga oshdi; davlat kafolati ostida jalb qilingan tashqi qarz qoldigʻi 42,2 mln dollarga oshdi; davlat tomonidan kafolatlangan hamda davlat byudjetidan qaytariladigan ichki majburiyatlar qoldigʻi 102,2 mln dollarga oshdi; Oʻzbekiston nomidan 1 196,4 mlrd soʻmlik davlat qimmatli qogʻozlari (DQQ) emissiya qilinishi va 407,2 mlrd soʻm miqdoridagi DQQ soʻndirilishi natijasida DQQ boʻyicha qarzdorlik qoldigʻi 789,2 mlrd soʻmga oshdi.

Bildirilishicha, joriy yil boshidan kuzatilayotgan davlat qarzining YAIMga nisbati pasayish tendensiya, asosan, davlat qarzini xavfsiz darajada saqlash va uni samarali boshqarish borasida amalga oshirilayotgan prudensial choralar, yalpi ichki mahsulotning real oʻsish surʼatlari oshishi bilan izohlanadi. 

Yalpi ichki mahsulotning real oʻsish surʼati joriy yilning III choragida 6,9 foizni tashkil etgan boʻlsa, AQSH dollaridagi davlat qarzi qoldigʻi 4,6 foizga oshdi. 

Oʻzbekiston nomidan yoki davlat kafolati ostida yangi jalb qilinadigan qarz hajmiga belgilanayotgan yillik limitlar bosqichma-bosqich maqbullashtirib borilayotgani aytiladi. 

2020-yilda davlat tashqi qarzini jalb etish boʻyicha imzolanadigan yangi shartnomalarning chegaralangan hajmi 5,5 mlrd dollar miqdorida belgilangan (amalda 5,35 mlrd dollar miqdoridagi davlat tashqi qarz bitimlari imzolangan). 2021-yilda davlat ichki va tashqi qarzlarini jalb qilish boʻyicha yillik imzolanadigan yangi bitimlarning cheklangan sof hajmi 5,5 mlrd dollar (shundan, davlat qimmatli qogʻozlarining sof hajmi – 5 trln soʻm) miqdorida belgilangan. 

“2022-yil uchun Oʻzbekiston davlat byudjeti toʻgʻrisida”gi qonun loyihasi bilan 2022-yilda davlat tashqi qarzlarini jalb qilish boʻyicha yillik imzolanadigan yangi bitimlarning cheklangan hajmi 4,5 mlrd dollar, Oʻzbekiston nomidan chiqariladigan davlat qimmatli qogʻozlarining cheklangan sof hajmi 6 trln soʻm miqdorida belgilanishi taklif etilmoqda.

Manba: kun.uz

Давлат қарзи қолдиғи жорий йилнинг III чорагида 1,1 млрд долларга (йил бошидан 2,1 млрд долларга) ошиб, 2021 йилнинг 1 октябрь ҳолатига 25,3 млрд долларни ташкил этди.

Молия вазирлиги ҳисоботига кўра, давлат қарзининг ялпи ички маҳсулотга (ЯИМ) нисбати барқарорлашиш тенденцияси сақланиб қолиб, йил бошидаги 38,9 фоиздан (1 июль ҳолатига – 38,5 фоиз) жорий йилнинг 1 октябрь ҳолатига 38,4 фоизгача пасайди.

Қайд этилишича, жорий йилнинг июль-сентябрь ойларида давлат қарзи қолдиғининг 1,1 млрд долларга ошиши, асосан, давлат бюджети тақчиллигининг молиялаштирилиши ва инвестицион лойиҳаларнинг амалга оширилиши натижасида қарз маблағларининг ўзлаштирилиши билан бирга, 356,4 млн доллар миқдоридаги давлат қарзининг сўндирилиши билан изоҳланади. 

Натижада, жорий йилнинг III чорагида: Ўзбекистон номидан жалб қилинган ташқи қарз қолдиғи 897,6 млн долларга ошди; давлат кафолати остида жалб қилинган ташқи қарз қолдиғи 42,2 млн долларга ошди; давлат томонидан кафолатланган ҳамда давлат бюджетидан қайтариладиган ички мажбуриятлар қолдиғи 102,2 млн долларга ошди; Ўзбекистон номидан 1 196,4 млрд сўмлик давлат қимматли қоғозлари (ДҚҚ) эмиссия қилиниши ва 407,2 млрд сўм миқдоридаги ДҚҚ сўндирилиши натижасида ДҚҚ бўйича қарздорлик қолдиғи 789,2 млрд сўмга ошди.

Билдирилишича, жорий йил бошидан кузатилаётган давлат қарзининг ЯИМга нисбати пасайиш тенденция, асосан, давлат қарзини хавфсиз даражада сақлаш ва уни самарали бошқариш борасида амалга оширилаётган пруденциал чоралар, ялпи ички маҳсулотнинг реал ўсиш суръатлари ошиши билан изоҳланади. 

Ялпи ички маҳсулотнинг реал ўсиш суръати жорий йилнинг III чорагида 6,9 фоизни ташкил этган бўлса, АҚШ долларидаги давлат қарзи қолдиғи 4,6 фоизга ошди. 

Ўзбекистон номидан ёки давлат кафолати остида янги жалб қилинадиган қарз ҳажмига белгиланаётган йиллик лимитлар босқичма-босқич мақбуллаштириб борилаётгани айтилади. 

2020 йилда давлат ташқи қарзини жалб этиш бўйича имзоланадиган янги шартномаларнинг чегараланган ҳажми 5,5 млрд доллар миқдорида белгиланган (амалда 5,35 млрд доллар миқдоридаги давлат ташқи қарз битимлари имзоланган). 2021 йилда давлат ички ва ташқи қарзларини жалб қилиш бўйича йиллик имзоланадиган янги битимларнинг чекланган соф ҳажми 5,5 млрд доллар (шундан, давлат қимматли қоғозларининг соф ҳажми – 5 трлн сўм) миқдорида белгиланган. 

«2022 йил учун Ўзбекистон давлат бюджети тўғрисида»ги қонун лойиҳаси билан 2022 йилда давлат ташқи қарзларини жалб қилиш бўйича йиллик имзоланадиган янги битимларнинг чекланган ҳажми 4,5 млрд доллар, Ўзбекистон номидан чиқариладиган давлат қимматли қоғозларининг чекланган соф ҳажми 6 трлн сўм миқдорида белгиланиши таклиф этилмоқда.

Манба: kun.uz


Davlat qarzi qoldigʻi joriy yilning III choragida 1,1 mlrd dollarga (yil boshidan 2,1 mlrd dollarga) oshib, 2021-yilning 1-oktyabr holatiga 25,3 mlrd dollarni tashkil etdi.



Давлат қарзи қолдиғи жорий йилнинг III чорагида 1,1 млрд долларга (йил бошидан 2,1 млрд долларга) ошиб, 2021 йилнинг 1 октябрь ҳолатига 25,3 млрд долларни ташкил этди.


large_n7.jpg

medium_n7.jpg

small_n7.jpg

thumbnail_n7.jpg

n7.jpg

Oʻzbekiston davlat qarzi 25 milliard dollardan oshdi

Ўзбекистон давлат қарзи 25 миллиард доллардан ошди

Янгиликлар Янгиликлар Янгиликлар

Yangiliklar

Янгиликлар

Oʻtgan 10 oyda 613 ta elektromobil import qilinib, elektromobil importi 7 baravardan oshgan. Bu haqida Davlat statistika qoʻmitasi maʼlum qildi.

Qoʻmita xabariga koʻra, 2021-yilning yanvar-oktyabr oylarida Oʻzbekistonga 9 ta xorijiy davlatdan qiymati 12 million AQSH dollariga teng boʻlgan 613 ta elektromobil import qilingan.

Elektromobil importi oʻtgan yilning mos davri bilan solishtirilganda 526 taga yoki qariyb 7 baravardan oshgan.

2021-yilning 10 oyida Oʻzbekiston asosan quyidagi davlatlardan elektromobillarni import qilgan:

Xitoy – 551 ta;
Turkiya – 24 ta;
Litva – 13 ta;
Germaniya – 9 ta;
AQSH – 7 ta;
Janubiy Koreya – 5 ta;
Ispaniya – 2 ta;
Rossiya – 1 ta;
Gonkong – 1 ta.
2021-yilning oktyabr oyida Oʻzbekiston xorijdan 55 ta elektromobil import qilgan.

Avvalroq, elektromobillar uchun alohida davlat raqami belgilari berilishi maʼlum qilingan edi.

Manba: kun.uz

Ўтган 10 ойда 613 та электромобиль импорт қилиниб, электромобиль импорти 7 баравардан ошган. Бу ҳақида Давлат статистика қўмитаси маълум қилди.

Қўмита хабарига кўра, 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида Ўзбекистонга 9 та хорижий давлатдан қиймати 12 миллион АҚШ долларига тенг бўлган 613 та электромобиль импорт қилинган.

Электромобиль импорти ўтган йилнинг мос даври билан солиштирилганда 526 тага ёки қарийб 7 баравардан ошган.

2021 йилнинг 10 ойида Ўзбекистон асосан қуйидаги давлатлардан электромобилларни импорт қилган:

Хитой – 551 та;
Туркия – 24 та;
Литва – 13 та;
Германия – 9 та;
АҚШ – 7 та;
Жанубий Корея – 5 та;
Испания – 2 та;
Россия – 1 та;
Гонконг – 1 та.
2021 йилнинг октябрь ойида Ўзбекистон хориждан 55 та электромобиль импорт қилган.

Аввалроқ, электромобиллар учун алоҳида давлат рақами белгилари берилиши маълум қилинган эди.

Манба: kun.uz


Oʻtgan 10 oyda 613 ta elektromobil import qilinib, elektromobil importi 7 baravardan oshgan. Bu haqida Davlat statistika qoʻmitasi maʼlum qildi.



Ўтган 10 ойда 613 та электромобиль импорт қилиниб, электромобиль импорти 7 баравардан ошган. Бу ҳақида Давлат статистика қўмитаси маълум қилди.


large_n6.jpg

medium_n6.jpg

small_n6.jpg

thumbnail_n6.jpg

n6.jpg

Oʻzbekistonda elektromobil importi 7 baravarga oshdi

Ўзбекистонда электромобиль импорти 7 бараварга ошди

Benzin taqchilligining oldini olish uchun “Oʻzbekneftgaz” AJ va “Tovar xom-ashyo birjasi” AJ hamkorligida chora-tadbir ishlab chiqilgan.

Kecha, 26-noyabr soat 20:00dan boshlab “Oʻzbekneftgaz” shoxobchalarida AI-80 markadagi benzin 6890 soʻmdan sotuvga chiqariladi, deya maʼlum qildi kompaniya matbuot xizmati.

“Respublika hududidagi “Oʻzbekneftgaz” AJning barcha AYOQSHlarda benzin boʻlishi taʼminlanadi”, — dedi kompaniya matbuot xizmati rahbari Siyovush Toʻraxoʻjayev.

Uning qayd etishicha, benzin taqchilligining oldini olish uchun “Oʻzbekneftgaz” AJ va “Tovar xom-ashyo birjasi” AJ hamkorligida chora-tadbir ishlab chiqilgan.

Avvalroq Oʻzbekistondagi benzin narxi 10−15 kunda oʻzgarishi haqida Monopoliyaga qarshi kurashish qoʻmitasi raisi oʻrinbosari Farruh Qoraboyev maʼlum qilgan edi.

Manba:spot.uz

Бензин тақчиллигининг олдини олиш учун “Oʻzbekneftgaz” АЖ ва «Товар хом-ашё биржаси» АЖ ҳамкорлигида чора-тадбир ишлаб чиқилган.

Кеча, 26 ноябрь соат 20:00дан бошлаб “Oʻzbekneftgaz” шохобчаларида AI-80 маркадаги бензин 6890 сўмдан сотувга чиқарилади, дея маълум қилди компания матбуот хизмати.

«Республика ҳудудидаги “Oʻzbekneftgaz” АЖнинг барча АЁҚШларда бензин бўлиши таъминланади», — деди компания матбуот хизмати раҳбари Сиёвуш Тўрахўжаев.

Унинг қайд этишича, бензин тақчиллигининг олдини олиш учун “Oʻzbekneftgaz” АЖ ва «Товар хом-ашё биржаси» АЖ ҳамкорлигида чора-тадбир ишлаб чиқилган.

Аввалроқ Ўзбекистондаги бензин нархи 10−15 кунда ўзгариши ҳақида Монополияга қарши курашиш қўмитаси раиси ўринбосари Фарруҳ Қорабоев маълум қилган эди.

Манба:spot.uz


Benzin taqchilligining oldini olish uchun “Oʻzbekneftgaz” AJ va “Tovar xom-ashyo birjasi” AJ hamkorligida chora-tadbir ishlab chiqilgan.


Бензин тақчиллигининг олдини олиш учун “Oʻzbekneftgaz” АЖ ва «Товар хом-ашё биржаси» АЖ ҳамкорлигида чора-тадбир ишлаб чиқилган.



large_n5.jpg

medium_n5.jpg

small_n5.jpg

thumbnail_n5.jpg

n5.jpg

“Oʻzbekneftgaz” shoxobchalarida AI-80 benzini narxi pasayishi maʼlum qilindi

“Oʻzbekneftgaz” шохобчаларида AI-80 бензини нархи пасайиши маълум қилинди

Marketing yo`nalishi

Biznes loyihalarini samarali boshqarish

Samarali savdo sirlari

HR va xodimlar boshqaruvi yo`nalishi

Moliyaviy savodxonlik

Janubiy Koreyaning "Squid Game" (Kalmar o‘yini) teleseriali allaqachon Netflix'dagi eng mashhur loyiha deb nomlandi. Forbes Life asosiy rollarni o‘ynagan aktyorlarning hayoti va ijodi haqida hikoya qiladi.

Netflix'da atigi ikki hafta ichida Janubiy Koreyaning "Squid Game" seriali tomoshalar soni bo‘yicha barcha translyatsiya xizmatlari rekordini yangiladi va 90 dan ortiq mamlakatda eng ko‘p ko‘rilgan teleseriallar ro‘yxatida birinchi o‘rinni egalladi. Rejissor Xvan Dong Xyukning loyihasi g‘oyasi shundaki, unda 456 kambag‘al va qarzdor odamlar sirli va qo‘rqinchli o‘yinda ishtirok etadi. Uning qoidalari oddiy: olti kun davomida o‘yinchilar an’anaviy koreys bolalar o‘yinlarida raqobatlashadi. Biroq, mag‘lubiyatga uchraganlar o‘yindan chiqib ketishmaydi - ular darhol o‘ldiriladi. O‘ldirilgan har bir o‘yinchi uchun yakuniy yutuqlar oshadi va oxir-oqibat 38,5 million dollarga yetishi kerak.

![m3.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m3_cd03b019e3.jpg)

Dastlab ko‘plab prodyuserlar foydasiz deb hisoblagan loyiha (Xvan Dong Xyuk 13 yildan ortiq suratga olish uchun sarmoyador topa olmadi) nafaqat Netflix'ning eng mashhur xorijiy serialiga aylandi, balki Ispaniyaning "Qog‘oz uyi" ni ortda qoldirdi.  Oqim vakillari barcha shoular orasida tomoshalar soni bo‘yicha yangi rekord o‘rnatdi. Hatto koreys provayderlari ham mahalliy tarmoqlar internet-trafik oqimini ushlab tura olmasligini aytishdi. Asosiy rollarni o‘ynagan aktyorlar ham bir zumda nafaqat mahalliy, balki jahon yulduzlariga aylanishdi. Forbes Life shou ularning hayotini qanday o‘zgartirgani bilan bo‘lishadi. 

**Li Jong-ja (Song Ki Xun, 456-raqamli o‘yinchi)**

Li Jong-chi #456 Song Ki Xun rolini o‘ynadi. Filmda u yutqazgan va patologik qimorboz erkak bo‘lib, fabrikadan ishdan bo‘shatilgan va ajrashganidan keyin onasi bilan yashaydi. 

Bir necha yillar davomida Jong-je model bo‘lib ishlagan va 1993 yilda Janubiy Koreya kinematografiyasida "Dinozavr o‘qituvchi" dramasida (teleserial) debyut qilgan. The Squid Game chiqmasidan oldin, Li Jong-jening Instagram sahifasi yo‘q edi - u profilni atigi bir hafta oldin ochgan, hozirda uning obunachilari soni 2,5 milliondan oshadi. Jimmi Fellonning kechki shousida aktyorning aytishicha, "Kalmar o‘yini" premerasidan so‘ng, unga nafaqat Janubiy Koreyada, balki butun dunyoda suratga tushish taklifi bilan ko‘plab qo‘ng‘iroqlar bo‘lgan.

**Oh Yeon-su (Oh Il Nam, 001-raqamli o‘yinchi)**

76 yoshli aktyor Oh Yeon-su "Kalmar o‘yini" filmida, saraton kasalligiga chalingan keksa odam, Oh Il ismli, 001-raqamli futbolchi. U o‘z karyerasi davomida o‘nlab koreys loyihalarida, jumladan, mahalliy xitlar, "Bahor yozi" dramalarida ishtirok etgan. “Bahor, yoz, kuz, qish va yana bahor”  shuningdek, "Buyuk malika Seondok" tarixiy serialida suratga tushgan. Serial davomida u o‘z rolida partnyeri Song Ki Xuni bir necha bor "kkanbu" (o‘yindagi sherik, aka)  deb atagan. Loyihaning premyerasidan so‘ng, Oh Yeon-su bilan Kkanbu Chicken bog‘lanishdi, ular fastfud restoranlarining katta tarmog‘ini reklama qilish taklifi bilan chiqishdi, lekin aktyor taklifni rad etdi.

![m2.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m2_5f1b4f8530.jpg)

**Park Xe-su (Jo Sang Vu, 218-raqamli o‘yinchi)**

Jo Sang Vu - firibgarlikda ayblangan bankrot investor, u qarzlarni to‘lash uchun pul topish maqsadida keladi. Qahramonni mahalliy tomoshabinlarga "Qamoq donoligi va Moviy dengiz afsonasi" seriali bilan tanilgan janubiy koreyalik aktyor Park Xe-su o‘ynagan. The Squid Game muvaffaqiyatidan so‘ng, unga Netflix'ning “Qog‘oz Uy” loyihasining koreyscha moslashuvida Berlin rolini taklif qilishdi.

**Jung Xo-yun (Kang Sa Baek, 067-raqamli o‘yinchi)**

Jung Xoon uchun Kin Sa Baek ismli shimoliy koreyalik qochqinning roli uning kinodagi debyuti edi. 16 yoshidan u model bo‘lib ishlagan va Jacquemus, Burberry, Acne Studios va boshqa ko‘plab brendlar shoularida qatnashishga muvaffaq bo‘lgan.

Serial premyerasi boshlanganidan beri uch hafta o‘tgach, Jung Xo-yeonning striming xizmati Instagram'da 13 milliondan ortiq obunachiga ega. Taqqoslash uchun, u namoyishdan oldin 400 mingga yaqin obunachiga ega edi. Yangi muxlislari tufayli u platformadagi eng mashhur koreys aktrisasiga aylandi. Shuningdek, loyiha premyerasidan so‘ng, Louis Vuitton brendi Jung Xo-yeonni yangi reklama kampaniyasi uchun elchi bo‘lishga taklif qildi.

**Xo Sung Ta (Chan Dok Su, 101-raqamli o‘yinchi)**

Xo Sung Ta "The Squid Game" da o‘ynagan, 101-o‘yinchi, Chan Dok Su, gangster va a’zolar orasida yovuz. 37 yoshli erkakning aktyorlik karyerasi yaqinda boshlangan: bundan bir necha yil oldin Xo Seong Tae LG kompaniyasining Rossiya vakolatxonasida ishlagan, Busan milliy universitetida rus tilini o‘rgangan va televizorlarning bizning bozorga sotilishini nazorat qilgan. O‘tmishidan kelib chiqqan holda, aktyor, ayniqsa, Rossiyadan kelgan muxlislarni yaxshi ko‘radi: ular Instagram'da Xo Son Taening postlariga, ayniqsa, Baykal arog`ining rasmiga faol izoh berishadi.

**Anupam Tripati (Ali Abdul, 199-raqamli o‘yinchi)**

Koreya dramalarida Anupam Tripati singari pokistonlik yoki hindistonlik aktyorlarni uchratish kam uchraydi va ular tez-tez Ali Abdul kabi migrant ishchilarni o‘ynaydi (199-o‘yinchi, pokistonlik gastarbayter). Aktyor Hindistonda tug‘ilib o‘sgan va 2010 yilda Janubiy Koreyaga Milliy san’at universitetiga o‘qishga kelgan. Uning kino debyuti 2014 yilda "Otamga ibodat" to‘liq metrajli filmida bo‘lib o‘tdi, shundan so‘ng u bir necha bor ikkinchi darajali rollarda ekranlarga chiqdi. Ko‘rsatuvdan keyin 2,5 milliondan ortiq odam Instagram'da Anupamaga obuna bo‘lishdi, ko‘pchilik muxlislar aktyordan uning xarakterini aks ettiruvchi alohida videoni chiqarishni so‘rashadi. 

![m4.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m4_6e5cb6f383.jpg)




Жанубий Кореянинг "Squid Game" (Калмар ўйини) телесериали аллақачон Netflix'даги энг машҳур лойиҳа деб номланди. Forbes Life асосий ролларни ўйнаган актёрларнинг ҳаёти ва ижоди ҳақида ҳикоя қилади.

Netflix'да атиги икки ҳафта ичида Жанубий Кореянинг "Squid Game" сериали томошалар сони бўйича барча трансляция хизматлари рекордини янгилади ва 90 дан ортиқ мамлакатда энг кўп кўрилган телесериаллар рўйхатида биринчи ўринни эгаллади. Режиссёр Хван Донг Хюкнинг лойиҳаси ғояси шундаки, унда 456 камбағал ва қарздор одамлар сирли ва қўрқинчли ўйинда иштирок этади. Унинг қоидалари оддий: олти кун давомида ўйинчилар анъанавий корейс болалар ўйинларида рақобатлашади. Бироқ, мағлубиятга учраганлар ўйиндан чиқиб кетишмайди - улар дарҳол ўлдирилади. Ўлдирилган ҳар бир ўйинчи учун якуний ютуқлар ошади ва охир-оқибат 38,5 миллион долларга етиши керак.

![m3.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m3_cd03b019e3.jpg)

Дастлаб кўплаб продюсерлар фойдасиз деб ҳисоблаган лойиҳа (Хван Донг Хюк 13 йилдан ортиқ суратга олиш учун сармоядор топа олмади) нафақат Netflix'нинг энг машҳур хорижий сериалига айланди, балки Испаниянинг "Қоғоз уйи" ни ортда қолдирди.  Оқим вакиллари барча шоулар орасида томошалар сони бўйича янги рекорд ўрнатди. Ҳатто корейс провайдерлари ҳам маҳаллий тармоқлар интернет-трафик оқимини ушлаб тура олмаслигини айтишди. Асосий ролларни ўйнаган актёрлар ҳам бир зумда нафақат маҳаллий, балки жаҳон юлдузларига айланишди. Forbes Life шоу уларнинг ҳаётини қандай ўзгартиргани билан бўлишади. 

**Ли Жонг-жа (Сонг Ки Хун, 456-рақамли ўйинчи)**

Ли Жонг #456 Сонг Ки Хун ролини ўйнади. Фильмда у ютқазган ва патологик қиморбоз эркак бўлиб, фабрикадан ишдан бўшатилган ва ажрашганидан кейин онаси билан яшайди. 

Бир неча йиллар давомида Жонг-же модель бўлиб ишлаган ва 1993 йилда Жанубий Корея кинематографиясида "Динозавр ўқитувчи" драмасида (телесериал) дебют қилган. The Squid Game чиқмасидан олдин, Ли Жонг-женинг Instagram саҳифаси йўқ эди - у профильни атиги бир ҳафта олдин очган, ҳозирда унинг обуначилари сони 2,5 миллиондан ошади. Жимми Феллоннинг кечки шоусида актёрнинг айтишича, "Калмар ўйини" премьерасидан сўнг, унга нафақат Жанубий Кореяда, балки бутун дунёда суратга тушиш таклифи билан кўплаб қўнғироқлар бўлган.

**Ох Еон-су (Ох Ил Нам, 001-рақамли ўйинчи)**

76 ёшли актёр Ох Еон-су "Калмар ўйини" фильмида, саратон касаллигига чалинган кекса одам, Ох Ил исмли, 001-рақамли футболчи. У ўз карьераси давомида ўнлаб корейс лойиҳаларида, жумладан, маҳаллий хитлар, "Баҳор ёзи" драмаларида иштирок этган. “Баҳор, ёз, куз, қиш ва яна баҳор”  шунингдек, "Буюк малика Сеондок" тарихий сериалида суратга тушган. Сериал давомида у ўз ролида партнери Сонг Ки Хуни бир неча бор "кканбу" (ўйиндаги шерик, ака)  деб атаган. Лойиҳанинг премьерасидан сўнг, Оҳ Еон-су билан Kkanbu Chicken боғланишди, улар фастфуд ресторанларининг катта тармоғини реклама қилиш таклифи билан чиқишди, лекин актёр таклифни рад этди.

![m2.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m2_5f1b4f8530.jpg)

**Парк Хе-су (Жо Санг Ву, 218-рақамли ўйинчи)**

Жо Санг Ву - фирибгарликда айбланган банкрот инвестор, у қарзларни тўлаш учун пул топиш мақсадида келади. Қаҳрамонни маҳаллий томошабинларга "Қамоқ донолиги ва Мовий денгиз афсонаси" сериали билан танилган жанубий кореялик актёр Парк Хе-су ўйнаган. The Squid Game муваффақиятидан сўнг, унга Netflix'нинг “Қоғоз Уй” лойиҳасининг корейсча мослашувида Берлин ролини таклиф қилишди.

**Жунг Хо-юн (Канг Са Баек, 067-рақамли ўйинчи)**

Жунг Хоон учун Кин Са Баек исмли шимолий кореялик қочқиннинг роли унинг кинодаги дебюти эди. 16 ёшидан у модель бўлиб ишлаган ва Jacquemus, Burberry, Acne Studios ва бошқа кўплаб брендлар шоуларида қатнашишга муваффақ бўлган.

Сериал премьераси бошланганидан бери уч ҳафта ўтгач, Жунг Хо-еоннинг стриминг хизмати Instagram'да 13 миллиондан ортиқ обуначига эга. Таққослаш учун, у намойишдан олдин 400 мингга яқин обуначига эга эди. Янги мухлислари туфайли у платформадаги энг машҳур корейс актрисасига айланди. Шунингдек, лойиҳа премьерасидан сўнг, Louis Vuitton бренди Жунг Хо-еонни янги реклама кампанияси учун элчи бўлишга таклиф қилди.

**Хо Сун Таe (Чан Док Су, 101-рақамли ўйинчи)**

Хо Сунг Тае "The Squid Game" да ўйнаган, 101-ўйинчи, Чан Док Су, гангстер ва аъзолар орасида ёвуз. 37 ёшли эркакнинг актёрлик карьераси яқинда бошланган: бундан бир неча йил олдин Хо Сун Tae LG компаниясининг Россия ваколатхонасида ишлаган, Бусан миллий университетида рус тилини ўрганган ва телевизорларнинг бизнинг бозорга сотилишини назорат қилган. Ўтмишидан келиб чиққан ҳолда, актёр, айниқса, Россиядан келган мухлисларни яхши кўради: улар Instagram'да Хо Сун Таенинг постларига, айниқса, Байкал ароғининг расмига фаол изоҳ беришади.

**Анупам Трипати (Али Абдул, 199-рақамли ўйинчи)**

Корея драмаларида Анупам Трипати cингари покистонлик ёки ҳиндистонлик актёрларни учратиш кам учрайди ва улар тез-тез Али Абдул каби мигрант ишчиларни ўйнайди (199-ўйинчи, покистонлик гастарбайтер). Актёр Ҳиндистонда туғилиб ўсган ва 2010 йилда Жанубий Кореяга Миллий санъат университетига ўқишга келган. Унинг кино дебюти 2014 йилда "Отамга ибодат" тўлиқ метражли фильмида бўлиб ўтди, шундан сўнг у бир неча бор иккинчи даражали ролларда экранларга чиқди. Кўрсатувдан кейин 2,5 миллиондан ортиқ одам Instagram'да Анупамага обуна бўлишди, кўпчилик мухлислар актёрдан унинг характерини акс эттирувчи алоҳида видеони чиқаришни сўрашади. 

![m4.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m4_6e5cb6f383.jpg)

Janubiy Koreyaning "Squid Game" (Kalmar o‘yini) teleseriali allaqachon Netflix'dagi eng mashhur loyiha deb nomlandi. Forbes Life asosiy rollarni o‘ynagan aktyorlarning hayoti va ijodi haqida hikoya qiladi.

Жанубий Кореянинг "Squid Game" (Калмар ўйини) телесериали аллақачон Netflix'даги энг машҳур лойиҳа деб номланди. Forbes Life асосий ролларни ўйнаган актёрларнинг ҳаёти ва ижоди ҳақида ҳикоя қилади.

medium_m1.jpg

small_m1.jpg

thumbnail_m1.jpg

m1.jpg

Barcha rekordlarni egallagan shov-shuvli “Kalmar o‘yini” serialidan keyin uning aktyorlari hayoti qanday o‘zgardi?

Барча рекордларни эгаллаган шов-шувли “Калмар ўйини” сериалидан кейин унинг актёрлари ҳаёти қандай ўзгарди?

Tadbirlar

Тадбирлар

Zamonaviy sport yulduzlari nafaqat professional o‘yin orqali pul ishlashadi, balki biznesda ham muvaffaqiyatga erishadilar. Mutaxassislar o‘tgan yili 75 million dollar va undan ko‘proq daromad olishga muvaffaq bo‘lgan sportchilar reytingini tuzdilar. Sportchilarning daromadi nafaqat maosh, mukofot va bonuslardan iborat. To‘g‘ridan-to‘g‘ri kasbiy faoliyat bilan bog‘liq to‘lovlardan tashqari, ularga homiylik shartnomalari, reklama, o‘z bizneslari va sarmoyalari orqali olib kelinadi.

Shu bilan birga, turli mamlakatlar sportchilari, ligalari va federatsiyalarining daromadlari sezilarli darajada farq qiladi. Masalan, Premyer-liga klublarining daromadi RPL a’zolarining daromadlari bilan taqqoslanmaydi va Angliya futbol ligasi chempionati klublarining daromadi FNL'da o‘ynaydigan klublarning o‘xshash ko‘rsatkichidan ancha oshadi.

2020-yil ko‘rsatkich bo‘lmagan va deyarli barcha sport turlari bo‘yicha maoshlar pasaygan bo‘lsa-da, barcha cheklovlarga qaramay, moliyaviy g‘alabaga erishgan eng muvaffaqiyatli sportchilarni ajratib ko‘rsatish mutaxassislar uchun qiyin emas edi. **Shu bilan birga, 12 oy ichida eng ko‘p maosh oladigan sportchilar o‘ntaligida jami 10,5 milliard dollar ishlab topilgan,** shu bilan birga, sportdan tashqari ular birgalikda 512 million dollar ishlab topgan.

**Eng ko‘p maosh oladigan sportchilar reytingida birinchi o‘rinni aralash yakkakurash jangchisi Konor Makgregor egalladi.**

![m1.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m1_77a464e226.jpg)

Uning sport mashg‘ulotlari 22 million, boshqa manbalar esa 158 million dollar olib kelgan. Jangchi bu miqdorni to‘g‘ri Proper No. Twelve viski brendini sotish orqali, shuningdek DraftKings, Dystopia video o‘yinlari orqali. O‘z tvitida Makgregor o‘zining "Manchester United" klubini sotib olish orzusi haqida gapirdi.

**Ikkinchi o‘rinni 34 yoshli futbolchi Lionel Messi egallab turibdi.** 

![m2.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m2_83d463c931.jpg)

Uning sportdagi daromadi 97 million dollarni tashkil etgan bo‘lsa, sportdan tashqari daromad yana 33 million dollarni tashkil etdi.

Sportchi uchun qo‘shimcha mablag‘ Adidas bilan umrbod shartnoma tuzish, dizayner Janni Xilfigerning kiyimlar liniyasi reklamasi va boshqa kelishuvlardan kelib chiqadi.

**Portugaliyalik Krishtianu Ronaldu Facebook, Instagram va Twitter'da jami 500 million izdoshiga ega bo‘lgan dunyodagi birinchi odam.** 

![m3.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m3_254caa0cf4.jpg)

Uning to‘rt yillik shartnomasi o‘rtacha 64 million dollar olib keladi.

Sportdan tashqari, yulduz bir yilda 50 million dollar ishlab topgan. U Nike bilan umrbod shartnoma tuzgan, shuningdek, mehmonxonalar, sport zallari, markali kiyimlar va aksessuarlar bilan shug‘ullanadigan CR7 biznesi mavjud.

**Amerikalik futbol yulduzi Dak Preskott kovboylar bilan to‘rt yillik 160 million dollarlik shartnoma imzolagani uchun 66 million dollar oldi.**

![m4.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m4_7a4f689b8b.jpg)

Uning mavsumdagi daromadi 97,5 million dollarni, sportdan tashqari daromadi 10 million dollarni tashkil etdi. Sportchining 7/11, DirecTV'dan shartnomasi mavjud. 

Futbolchi, shuningdek, Walk-On sport bistrolari tarmog‘ining Texasdagi to‘rtta restoraniga sarmoya kiritayotganini e’lon qildi.

**Amerikalik basketbolchi Lebron Jeyms NBA'da rekord darajada daromad topdi.** 

![m5.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m5_54a0dcf2f1.jpg)

U yaqinda Gollivuddagi debyutini " Samoviy Jem: Keyingi avlod" filmida o‘tkazdi.

Basketbol yulduzi PepsiCo bilan shartnoma tuzgan, Boston Red Sox, Liverpul, Roush Fenway Racing egalik qiladigan Fenway Sports Group aksiyalariga ega. Lebron'ning sportdagi daromadi 31,5 million dollarni, boshqa manbalardan olgan daromadi esa 65 million dollarni tashkil qiladi.

**Braziliyalik futbolchi Neymar ijtimoiy tarmoqlarda Ronaldu va Messidan keyin uchinchi eng mashhur sportchi sanaladi.** 

![m6.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m6_67b5326896.jpg)

Uning sport karyerasi bir yilda 76 million dollar, sportdan tashqari daromadi esa 19 million dollar bo‘ldi.

Neymarning Puma brendi bilan faol shartnomasi bor, u hatto futbolchining bosh harflari tushirilgan King krossovkalarini ham chiqargan. Epic Games Neymar obrazini Fortnite blokbaster o‘yini bilan tanishtirdi.

**Tennis yulduzi Rojer Federer faqat Rolex, Credit Suisse, Uniqlo bilan homiylik shartnomalaridan 90 million dollar ishlab topdi.**

![m7.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m7_9a885516a9.jpg)

Tizzasidan olgan jarohati uni vaqtinchalik o‘yindan chetlatdi va shu bois tennischi nufuzli xalqaro turnirlarda qatnasha olmadi.

**"Formula-1" uchuvchisi Lyuis Xemiltonning daromadi 70 million dollarga, qo‘shimcha daromadlari 12 million dollarga baholanmoqda.**

![m8.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m8_fb5f47ac31.jpg)

Haydovchining g‘alabalari unga nafaqat bonuslarni, balki Tommy Hilfiger, Monster Energy, Puma bilan ham shartnomalarni tasdiqladi.

**Tampa Bay Buccaneers himoyachisi Tom Bredi uchun eng daromadli yil bo‘ldi.** 

![m9.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m9_a856041132.jpg)

Sportdan tushgan daromad 45 million dollarni, yon bitimlar esa 31 million dollarni tashkil etdi.

Ikkinchisi orasida Kristofer Klos va Fanatics bilan tuzilgan shartnomalar bor. Futbolchi, shuningdek, onlayn spiker sifatida chiqishlari va reklama kampaniyalari uchun gonorar olgan. Bredi o‘zining "TB12" sport brendini ishga tushirdi va kino ishlab chiqarish kompaniyasi hamda NFT platformasini ochdi.

**Kevin Dyurant Amerikalik eng muvaffaqiyatli basketbolchi o‘ntalikni yopadi.** 

![m10.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m10_6226af29a9.jpg)

Sportchi Bruklin Nets'da o‘ynab, 31 million dollar, tadbirkorlik uchun esa yana 44 million dollar ishlab topdi.

Dyurant o‘ttiz beshta korxonasi bilan to‘la huquqli media-magnat hisoblanadi. U, shuningdek, “Uzoqdagi ikki begona” filmining ijrochi prodyuseri. Shuningdek, basketbolchi Filadelfiya Ittifoqi - MLS jamoasiga egalik qiladi.


Замонавий спорт юлдузлари нафақат профессионал ўйин орқали пул ишлашади, балки бизнесда ҳам муваффақиятга эришадилар. Мутахассислар ўтган йили 75 миллион доллар ва ундан кўпроқ даромад олишга муваффақ бўлган спортчилар рейтингини туздилар. Спортчиларнинг даромади нафақат маош, мукофот ва бонуслардан иборат. Тўғридан-тўғри касбий фаолият билан боғлиқ тўловлардан ташқари, уларга ҳомийлик шартномалари, реклама, ўз бизнеслари ва сармоялари орқали олиб келинади.

Шу билан бирга, турли мамлакатлар спортчилари, лигалари ва федерацияларининг даромадлари сезиларли даражада фарқ қилади. Масалан, Премер-лига клубларининг даромади RPL аъзоларининг даромадлари билан таққосланмайди ва Англия футбол лигаси чемпионати клубларининг даромади FNL'да ўйнайдиган клубларнинг ўхшаш кўрсаткичидан анча ошади.

2020 йил кўрсаткич бўлмаган ва деярли барча спорт турлари бўйича маошлар пасайган бўлса-да, барча чекловларга қарамай, молиявий ғалабага эришган энг муваффақиятли спортчиларни ажратиб кўрсатиш мутахассислар учун қийин эмас эди. **Шу билан бирга, 12 ой ичида энг кўп маош оладиган спортчилар ўнталигида жами 10,5 миллиард доллар ишлаб топилган,** шу билан бирга, спортдан ташқари улар биргаликда 512 миллион доллар ишлаб топган.

**Энг кўп маош оладиган спортчилар рейтингида биринчи ўринни аралаш яккакураш жангчиси Конор Макгрегор эгаллади.**

![m1.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m1_77a464e226.jpg)

Унинг спорт машғулотлари 22 миллион, бошқа манбалар эса 158 миллион доллар олиб келган. Жангчи бу миқдорни тўғри Proper No. Twelve виски брендини сотиш орқали, шунингдек DraftKings, Dystopia видео ўйинлари орқали. Ўз твитида Макгрегор ўзининг "Manchester United" клубини сотиб олиш орзуси ҳақида гапирди.

**Иккинчи ўринни 34 ёшли футболчи Лионел Месси эгаллаб турибди.** 

![m2.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m2_83d463c931.jpg)

Унинг спортдаги даромади 97 миллион долларни ташкил этган бўлса, спортдан ташқари даромад яна 33 миллион долларни ташкил этди.

Спортчи учун қўшимча маблағ Adidas билан умрбод шартнома тузиш, дизайнер Janni Xilfiger'нинг кийимлар линияси рекламаси ва бошқа келишувлардан келиб чиқади.

**Португалиялик Криштиану Роналду Facebook, Instagram ва Twitter'да жами 500 миллион издошига эга бўлган дунёдаги биринчи одам.** 

![m3.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m3_254caa0cf4.jpg)

Унинг тўрт йиллик шартномаси ўртача 64 миллион доллар олиб келади.

Спортдан ташқари, юлдуз бир йилда 50 миллион доллар ишлаб топган. У Nike билан умрбод шартнома тузган, шунингдек, меҳмонхоналар, спорт заллари, маркали кийимлар ва аксессуарлар билан шуғулланадиган CR7 бизнеси мавжуд.

**Америкалик футбол юлдузи Дак Прескот ковбойлар билан тўрт йиллик 160 миллион долларлик шартнома имзолагани учун 66 миллион доллар олди.**

![m4.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m4_7a4f689b8b.jpg)

Унинг мавсумдаги даромади 97,5 миллион долларни, спортдан ташқари даромади 10 миллион долларни ташкил этди. Спортчининг 7/11, DirecTV'дан шартномаси мавжуд. Футболчи, шунингдек, Walk-On спорт бистролари тармоғининг Техасдаги тўртта ресторанига сармоя киритаётганини эълон қилди.

**Америкалик баскетболчи Леброн Жеймс NBA'да рекорд даражада даромад топди.** 

![m5.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m5_54a0dcf2f1.jpg)

У яқинда Голливуддаги дебютини "Самовий Жем: Кейинги авлод" фильмида ўтказди.

Баскетбол юлдузи PepsiCo билан шартнома тузган, Boston Red Sox, Liverpul, Roush Fenway Racing эгалик қиладиган Fenway Sports Group акцияларига эга. Леброннинг спортдаги даромади 31,5 миллион долларни, бошқа манбалардан олган даромади эса 65 миллион долларни ташкил қилади.

**Бразилиялик футболчи Неймар ижтимоий тармоқларда Роналду ва Мессидан кейин учинчи энг машҳур спортчи саналади.** 

![m6.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m6_67b5326896.jpg)

Унинг спорт карьераси бир йилда 76 миллион доллар, спортдан ташқари даромади эса 19 миллион доллар бўлди.

Неймарнинг Puma бренди билан фаол шартномаси бор, у ҳатто футболчининг бош ҳарфлари туширилган Кинг кроссовкаларини ҳам чиқарган. Epic Games Неймар образини Fortnite блокбастер ўйини билан таништирди.

**Теннис юлдузи Рожер Федерер фақат Rolex, Credit Suisse, Uniqlo билан ҳомийлик шартномаларидан 90 миллион доллар ишлаб топди.**

![m7.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m7_9a885516a9.jpg)

Тиззасидан олган жароҳати уни вақтинчалик ўйиндан четлатди ва шу боис теннисчи нуфузли халқаро турнирларда қатнаша олмади.

**"Формула-1" учувчиси Люис Хэмилтоннинг даромади 70 миллион долларга, қўшимча даромадлари 12 миллион долларга баҳоланмоқда.**

![m8.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m8_fb5f47ac31.jpg)

Ҳайдовчининг ғалабалари унга нафақат бонусларни, балки Tommy Hilfiger, Monster Energy, Puma билан ҳам шартномаларни тасдиқлади.

**Tampa Bay Buccaneers ҳимоячиси Том Бреди учун энг даромадли йил бўлди. Спортдан тушган даромад 45 миллион долларни, ён битимлар эса 31 миллион долларни ташкил этди.**

![m9.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m9_a856041132.jpg)

Иккинчиси орасида Kristofer Klos вa Fanatics билан тузилган шартномалар бор. Футболчи, шунингдек, онлайн спикер сифатида чиқишлари ва реклама кампаниялари учун гонорар олган. Бреди ўзининг "ТB12" спорт брендини ишга туширди ва кино ишлаб чиқариш компанияси ҳамда NFT платформасини очди.

**Кевин Дюрант Америкалик энг муваффақиятли баскетболчи ўнталикни ёпади. Спортчи Бруклин Nets'да ўйнаб, 31 миллион доллар, тадбиркорлик учун эса яна 44 миллион доллар ишлаб топди.**

![m10.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/m10_6226af29a9.jpg)

Дюрант ўттиз бешта корхонаси билан тўла ҳуқуқли медиа-магнат ҳисобланади. У, шунингдек, “Узоқдаги икки  бегона” фильмининг ижрочи продюсери. Шунингдек, баскетболчи Филаделфия Иттифоқи - MLS жамоасига эгалик қилади.


Zamonaviy sport yulduzlari nafaqat professional o‘yin orqali pul ishlashadi, balki biznesda ham muvaffaqiyatga erishadilar. Mutaxassislar o‘tgan yili 75 million dollar va undan ko‘proq daromad olishga muvaffaq bo‘lgan sportchilar reytingini tuzdilar. 

Замонавий спорт юлдузлари нафақат профессионал ўйин орқали пул ишлашади, балки бизнесда ҳам муваффақиятга эришадилар. Мутахассислар ўтган йили 75 миллион доллар ва ундан кўпроқ даромад олишга муваффақ бўлган спортчилар рейтингини туздилар. 

Dunyodagi eng ko‘p maosh oluvchi sportchilar o‘ntaligi: ular kim va nima uchun bunday katta maosh olishadi

Дунёдаги энг кўп маош олувчи спортчилар ўнталиги: улар ким ва нима учун бундай катта маош олишади

Albert Eynshteyn trubkasiga tamaki yigʻish uchun koʻchada sigaret qoldiqlarini yigʻgan. 

Benjamin Franklin “havo hammomlari” deb nomlangan narsalarni yaxshi koʻrardi — bu jarayon davomida u shunchaki deraza oldida yalangʻoch oʻtirardi. Koʻpgina muvaffaqiyatli hikoyalar aql va gʻayrioddiy xatti-harakatlar oʻrtasida qiziqarli aloqaga ega. Ushbu elementlar haqiqatan ham oʻzaro bogʻliqmi? Ekssentrik tadbirkorlarning gʻayrioddiy sevimli mashgʻulotlari va ehtiroslari haqida hikoya.

**Mark Sukerberg**

“Tadbirkorlik nafaqat kompaniyalarni, balki oʻzgarishlarni yaratishni anglatadi.”

Mark Sukerberg doʻstlari bilan kollej yotoqxonasida Facebookʼni ochganida 20 yoshda edi. Hozirda u dunyodagi eng boy kishilardan biri va 71 milliard dollarlik kapitalga egalik qilmoqda.

Sukerberg ekssentrik xulq-atvori, gʻayrioddiy sevimli mashgʻulotlari va har kuni kiyadigan kulrang futbolka va jinsi shimlar bilan tanilgan. Uning soʻzlariga koʻra, bu unga mayda-chuyda narsalar bilan chalgʻimaslikka va kompaniyaning rivojlanishiga eʼtibor qaratishga yordam beradi.

Bir necha yil oldin Sukerberg oʻzining Facebookʼdagi sahifasida kelasi yil uchun faqat oʻzi soʻygan hayvon goʻshtini isteʼmol qilishini eʼlon qildi. 

“Men har doim oziq-ovqatlarimiz qayerdan kelishini tushunishimiz kerakligiga ishonganman”, deb xulosa qildi milliarder.

Sukerberg taʼkidlashicha, u koʻp vaqtini Facebookʼda ishlashga sarflaydi va shu sababli har yili yangi narsalarni sinab koʻrishga intiladi. Masalan, xitoy tilini oʻrganishni.

Qiziqarli fakt: Facebook logotipi koʻk rangga ega, chunki Sukerberg qizil-yashil ranglarni koʻrlikka moyilligi bor deb hisoblaydi. 

**Elon Mask**

“Men Marsda oʻlishni xohlardim. Ammo baxtsiz hodisa paytida emas.”

Elon Mask investor va muhandis, shuningdek “SpaceX” kompaniyasining bosh direktori va “Tesla Motors” asoschilaridan biri. U tez-tez ekssentrik narsalarni qiladigan eng mehnatkash tadbirkorlardan biri sifatida tanilgan.

Milliarder Jeyms Bond haqidagi hikoyalarga shunchalik berilib ketganki, u “Meni sevgan josus” filmidan Lotus Esprit avtomobilini 997 ming dollarga sotib olgan. Syujetga koʻra, mashina suv osti kemasiga aylantiriladi, ammo Mask olgan versiyada bunday qobiliyat yoʻq edi. “Men uni “Tesla”ning elektr quvvat agregati bilan yangilab, avtomobilni haqiqatdan oʻzgartirishga majbur qilaman”, dedi u.

Qiziqarli fakt: Temir odamni oʻynashdan oldin kichik Robert Dauni Toni Stark oʻzini qanday tutishi kerakligi haqidagi fikrlarini eshitish uchun Mask bilan uchrashuv tashkil qildi.

**Richard Brenson**

“Koʻngil ochish — bu muvaffaqiyatli korxonaning eng muhim va kam baholangan tarkibiy qismlaridan biridir. Agar siz koʻngilxushlik qilmasangiz, unda, ehtimol, oxirigacha va boshqasini sinab koʻrishga arziydi.”

400 dan ortiq kompaniyalardan iborat “Virgin Group” asoschisi Richard Charlz Niikolas Brenson oʻzining turmush tarzi bilan mashhur. Bir kuni u dunyo rekordini yangilash uchun Atlantika okeanidan havo balonida oʻtayotganda deyarli vafot etdi. Bu haqida tadbirkor oʻzining “Pastga qaramang” nomli hujjatli filmida aytib oʻtdi.

Brenson shuningdek, kaytsyorfingni yaxshi koʻradi.

Oʻzining “Virgin yoʻli: yetakchilik toʻgʻrisida hamma bilganlarim” kitobida  marketing harakatlari va jahon rekordlarini yangilashga intilishi uning biznes uslubining asosini tashkil etadi deb yozadi.

Qiziqarli fakt: Brenson Virjiniya orollarida orolga egalik qiladi.

**Yosiro Nakamatsu**

“Men Stiv Jobs va Leonardo Da Vinchi fazilatlarini birlashtiraman.”

Yaponiyalik sarmoyador Yosiro Nakamatsu patentdagi tarixga qaraganda koʻproq patentga ega. U oʻzining floppi-diski, hojatxonadagi oʻrindiq filtrini va hattoki oʻzini himoya qilish uchun parikni ixtiro qildi, bu uning 3557 ixtirosidan bir nechtasini nomlash uchun.

Nakamatsu soʻzlariga koʻra, u shoʻngʻish paytida eng yaxshi gʻoyalarini taklif qiladi va ularni maxsus suv oʻtkazmaydigan moslama yordamida yozib oladi. “Doktor NakaMas ixtirolari haqidagi afsona” kitobida tadbirkor kislorod yetishmasligi unga gʻoya beradi deb yozgan.

Qiziqarli fakt: har kecha Nakamatsu oʻzining 24 karatli oltindan yasalgan “Sokin xonasi” da dam olishni afzal koʻradi. U har doim “Oltin tasavvurga zararli boʻlgan radio toʻlqinlari va televizion signallarni toʻsib qoʻyadi”, — deydi:

**Stiv Jobs**

“Bu dunyoni oʻzgartira deb oʻylash uchun aqldan ozganlargina bu dunyoni haqiqatdan ham oʻzgartira oladi.”

Stiven Pol Jobs — 2011-yilda vafot etgan Apple kompaniyasining asoschisi va sobiq bosh direktori. 2014-yilda CNBC Jobsni soʻnggi 25 yil ichida eng nufuzli rahbarlardan biri deb topdi. U noutbuklarning kelajagini oʻzgartirdi va smartfon va musiqiy inqilobni boshladi.

Jobs daho edi, lekin u ham aqldan ozgan edi. Masalan, u stressni yoʻqotish uchun hojatxonada oyoqlarini hoʻllagan. Va bir muncha vaqt, u hatto choʻmilishni ham toʻxtatdi, chunki diyetada goʻsht yetishmasligi tanani yoqimsiz hiddan qutqarishiga amin edi.

Jobs talabchan va tezkor, chinakam mukammalparast edi. Agar u kichik xatoga yoʻl qoʻysa, darhol odamni ishdan boʻshatishi mumkin. Uning sobiq xodimlaridan biri Maykl Devi tan olishicha: “Agar u biror narsani yoqtirmasa va uning fikrini filtrlamasa, buni aniq aytardi”.

Qiziqarli fakt: Jobs shu qadar koʻp sabzi yeb qoʻyganki, bir vaqtning oʻzida uning terisi bir oz toʻq sariq rangga aylangan.

**Jeff Bezos**

“Sizning brendingiz — atrofingizda boʻlmaganingizda boshqalar siz haqingizda nima deyishidir.”

Amerikalik tadbirkor va Amazon asoschisi Jeff Bezos dunyodagi eng nufuzli bosh direktorlardan biri hisoblanadi. Bezos sayyoramizning eng boy odamlari roʻyxatida (ilgari Bill Geytsga tegishli boʻlgan) 132,2 milliard dollarlik boylik bilan va, albatta, u oʻzining gʻayrioddiy biznes usullarini qoʻllaydi.

Masalan, Amazon Bezos oʻzining barcha yozuvlarini oʻz xodimlari bilan birgalikda oʻqish orqali uchrashuvlarni boshlashni yoqtiradi. “Bu yangi boshlanuvchilar uchun gʻayrioddiy tajriba. Ular shunchaki indamay oʻtirishga va koʻplab rahbarlar bilan oʻqish zalini tashkil qilishga odatlanmaganlar”, — deydi tadbirkor.

Qiziqarli fakt: Bezos hech qachon yigʻilishlarni ertalab tayinlamaydi va “ikki pissa qoidasiga” sodiq qoladi. Unga koʻra, yigʻilishda barchani boqish uchun ikkita pissa yetarli boʻlishi kerak.

**Bill Geyts**

“Hayot adolatsiz, oʻrganing.”

Microsoft asoschisi Uilyam Genri Geyts III Jeff Bezos uning oʻrnini egallashidan oldin sayyoradagi eng boy odamlardan biri boʻlgan. Geyts har doim ongiga hujum qilishda yonida rangli qalamlarni olib yurar va oʻspirinlik chogʻida u “Dunyo kitobi” ensiklopediyasining har bir nashrini oʻqirdi.

Geyts har bir detalni nazorat qilishni yaxshi koʻradi va uning odatlari bu haqda soʻzlaydi. U ishchilarning qachon kelganini va ishdan ketganini kuzatib turishi uchun xodimlarining davlat raqamlarini yodlab olardi. Biroq, Microsoft kengayganidan soʻng, u bundan voz kechdi.

Qiziqarli fakt: Geyts noyob kitoblarni toʻplaydi va bir vaqtlar Leonardo da Vinchining inshosi boʻlgan qoʻlyozma uchun 30,8 million dollar sarflagan.

**Roman Abramovich**

Roman Abramovich — rossiyalik milliarder va xayriyachi. Uning tadbirkorlik mahorati armiyada boʻlganidayoq rivojlana boshladi. Abramovich yetkazib berish haydovchilari bilan shartnoma tuzdi: ular unga yonilgʻining bir qismini berishdi, keyin u boshqa haydovchilarga chegirma bilan sotdi.

Uning armiyadagi doʻstlaridan biri Nikolay Panteleimonov shunday deb eslaydi: “Tadbirkorlik toʻgʻrisida gap ketganda, u hamma uchun bosh va yelka edi. U havodan pul ishlab topishi mumkin edi.”

Milliarderning sportga ishtiyoqi baland, shuning uchun 2003-yilda u “Chelsi” futbol klubini sotib oldi va qarzlarini toʻlashga yordam berdi.

Qiziqarli fakt: Abramovich dunyodagi ikkinchi eng katta yaxtaga ega, u oʻzining raketaga qarshi mudofaa tizimiga ega.

**Genri Ford**

“Ford Motor Company” asoschisi Genri Ford birinchi arzon avtomobilni ishlab chiqardi. U vaqt va pulni kamaytirib, avtoulovlarning ommaviy ishlab chiqarilishini kengaytirishni xohladi. Ushbu qarash Qoʻshma Shtatlarda oʻrta sinfni shakllantirishga yordam berdi.

Ford oʻzining ekssentrikligi bilan mashhur boʻlgan barcha zamonlarning eng nufuzli odamlaridan biridir. Va uning eng yashirin fazilatlaridan biri, ehtimol uning antisemit ekanligidadir.

Hammasi Ford mahalliy “Dearborn Independent” gazetasini sotib olganidan boshlandi. 1918-yilda u oʻz gʻoyalarini nashr etishni boshladi. U oʻzining yahudiylarning fitna nazariyasini va yahudiylar dunyodagi barcha yovuzliklarning manbai ekanligini taʼkidladi. Keyinchalik Ford oʻzining eslatmalarini Xalqaro yahudiylarning toʻrt jildiga toʻpladi. U 16 tilga tarjima qilingan.

Qiziqarli fakt: Ford Sadberi, Massachusets va Michigan shtatidagi Grinfild Villij (Greenfield Village) kabi shaharlarni AQSHning dastlabki tarixi uchun sayohat markazlariga aylantirish umidida tarixiy binolarni yigʻdi.

**Larri Ellison**

“Agar siz yangilik qilsangiz, hamma sizni aqldan ozgan deb oʻylashiga tayyor boʻlishingiz kerak.”

“Forbes” maʼlumotlariga koʻra, “Oracle Corporation” kompaniyasining asoschisi va bosh direktori Larri Ellison hozirda dunyodagi eng boy odamlar roʻyxatidan oʻninchi oʻrinda turadi.

Ellison oʻzining jasur va gʻayrioddiy, shuningdek, gʻalati xarakteri bilan tanilgan. Misol uchun, daraxt San-Fransisko koʻrfaziga qarashini toʻsib, yaqin atrofdagi uchastkada oʻsganida, u uni kesishni talab qildi. Qoʻshnilar buni qilishdan bosh tortishdi, shundan keyin Ellison uylarini sotib olishni va daraxt bilan oʻz-oʻzidan shugʻullanishni taklif qildi. Taklif rad etildi va ish sudga oʻtdi.

Ellison shuningdek, yaxtalarning, ayniqsa yaxtalar poygalarining ishqibozidir. 1998-yilda u Avstraliyadagi poygada oltita dengizchining hayotiga zomin boʻlgan boʻron tufayli deyarli “oʻldirildi”. Dahshatli voqea unga “hayot qanday goʻzal, nozik va qisqa” ekanligini eslatdi.

Qiziqarli fakt: Ellison oʻz faoliyatini 1970-yilda Markaziy razvedka boshqarmasi uchun maʼlumotlar bazalarini yaratishda boshlagan.


Альберт Эйнштейн трубкасига тамаки йиғиш учун кўчада сигарет қолдиқларини йиғган. 

Бенжамин Франклин «ҳаво ҳаммомлари» деб номланган нарсаларни яхши кўрарди — бу жараён давомида у шунчаки дераза олдида яланғоч ўтирарди. Кўпгина муваффақиятли ҳикоялар ақл ва ғайриоддий хатти-ҳаракатлар ўртасида қизиқарли алоқага эга. Ушбу элементлар ҳақиқатан ҳам ўзаро боғлиқми? Эксцентрик тадбиркорларнинг ғайриоддий севимли машғулотлари ва эҳтирослари ҳақида ҳикоя.

**Марк Цукерберг**

«Тадбиркорлик нафақат компанияларни, балки ўзгаришларни яратишни англатади.»

Марк Цукерберг дўстлари билан коллеж ётоқхонасида Facebook'ни очганида 20 ёшда эди. Ҳозирда у дунёдаги энг бой кишилардан бири ва 71 миллиард долларлик капиталга эгалик қилмоқда.

Цукерберг эксцентрик хулқ-атвори, ғайриоддий севимли машғулотлари ва ҳар куни киядиган кулранг футболка ва жинси шимлар билан танилган. Унинг сўзларига кўра, бу унга майда-чуйда нарсалар билан чалғимасликка ва компаниянинг ривожланишига эътибор қаратишга ёрдам беради.

Бир неча йил олдин Цукерберг ўзининг Facebook'даги саҳифасида келаси йил учун фақат ўзи сўйган ҳайвон гўштини истеъмол қилишини эълон қилди. «Мен ҳар доим озиқ-овқатларимиз қаердан келишини тушунишимиз кераклигига ишонганман», деб хулоса қилди миллиардер.

Цукерберг таъкидлашича, у кўп вақтини Facebook'да ишлашга сарфлайди ва шу сабабли ҳар йили янги нарсаларни синаб кўришга интилади. Масалан, хитой тилини ўрганишни.

Қизиқарли факт: Facebook логотипи кўк рангга эга, чунки Цукерберг қизил-яшил рангларни кўрликка мойиллиги бор деб ҳисоблайди. 

**Элон Маск**

"Мен Марсда ўлишни хоҳлардим. Аммо бахтсиз ҳодиса пайтида эмас."

Элон Маск инвестор ва муҳандис, шунингдек "SpaceX" компаниясининг бош директори ва "Tesla Motors" асосчиларидан бири. У тез-тез эксцентрик нарсаларни қиладиган энг меҳнаткаш тадбиркорлардан бири сифатида танилган.

Миллиардер Жеймс Бонд ҳақидаги ҳикояларга шунчалик берилиб кетганки, у «Мени севган жосус» фильмидан Lotus Esprit автомобилини 997 минг долларга сотиб олган. Сюжетга кўра, машина сув ости кемасига айлантирилади, аммо Маск олган версияда бундай қобилият йўқ эди. «Мен уни "Tesla"нинг электр қувват агрегати билан янгилаб, автомобилни ҳақиқатдан ўзгартиришга мажбур қиламан», деди у.

Қизиқарли факт: Темир одамни ўйнашдан олдин кичик Роберт Дауни Тони Старк ўзини қандай тутиши кераклиги ҳақидаги фикрларини эшитиш учун Маск билан учрашув ташкил қилди.

**Ричард Брэнсон**

"Кўнгил очиш — бу муваффақиятли корхонанинг энг муҳим ва кам баҳоланган таркибий қисмларидан биридир. Агар сиз кўнгилхушлик қилмасангиз, унда, эҳтимол, охиригача ва бошқасини синаб кўришга арзийди."

400 дан ортиқ компаниялардан иборат "Virgin Group" асосчиси Ричард Чарльз Нииколас Брэнсон ўзининг турмуш тарзи билан машҳур. Бир куни у дунё рекордини янгилаш учун Атлантика океанидан ҳаво балонида ўтаётганда деярли вафот этди. Бу ҳақида тадбиркор ўзининг «Пастга қараманг» номли ҳужжатли фильмида айтиб ўтди.

Брэнсон шунингдек, кайтсёрфингни яхши кўради.

Ўзининг “Virgin йўли: етакчилик тўғрисида ҳамма билганларим" китобида  маркетинг ҳаракатлари ва жаҳон рекордларини янгилашга интилиши унинг бизнес услубининг асосини ташкил этади деб ёзади.

Қизиқарли факт: Брэнсон Виржиния оролларида оролга эгалик қилади.

**Ёсиро Накамацу**

«Мен Стив Жобс ва Леонардо Да Винчи фазилатларини бирлаштираман.»

Япониялик сармоядор Ёсиро Накамацу патентдаги тарихга қараганда кўпроқ патентга эга. У ўзининг флоппи-диски, ҳожатхонадаги ўриндиқ фильтрини ва ҳаттоки ўзини ҳимоя қилиш учун парикни ихтиро қилди, бу унинг 3557 ихтиросидан бир нечтасини номлаш учун.

Накамацу сўзларига кўра, у шўнғиш пайтида энг яхши ғояларини таклиф қилади ва уларни махсус сув ўтказмайдиган мослама ёрдамида ёзиб олади. «Доктор НакаМац ихтиролари ҳақидаги афсона» китобида тадбиркор кислород етишмаслиги унга ғоя беради деб ёзган.

Қизиқарли факт: ҳар кеча Накамацу ўзининг 24 каратли олтиндан ясалган «Сокин хонаси» да дам олишни афзал кўради. У ҳар доим «Олтин тасаввурга зарарли бўлган радио тўлқинлари ва телевизион сигналларни тўсиб қўяди», - дейди:

**Стив Жобс**

«Бу дунёни ўзгартира деб ўйлаш учун ақлдан озганларгина бу дунёни ҳақиқатдан ҳам ўзгартира олади.»

Стивен Пол Жобс — 2011 йилда вафот этган Apple компаниясининг асосчиси ва собиқ бош директори. 2014 йилда CNBC Жобсни сўнгги 25 йил ичида энг нуфузли раҳбарлардан бири деб топди. У ноутбукларнинг келажагини ўзгартирди ва смартфон ва мусиқий инқилобни бошлади.

Жобс даҳо эди, лекин у ҳам ақлдан озган эди. Масалан, у стрессни йўқотиш учун ҳожатхонада оёқларини ҳўллаган. Ва бир мунча вақт, у ҳатто чўмилишни ҳам тўхтатди, чунки диетада гўшт етишмаслиги танани ёқимсиз ҳиддан қутқаришига амин эди.

Жобс талабчан ва тезкор, чинакам мукаммалпараст эди. Агар у кичик хатога йўл қўйса, дарҳол одамни ишдан бўшатиши мумкин. Унинг собиқ ходимларидан бири Майкл Деви тан олишича: «Агар у бирор нарсани ёқтирмаса ва унинг фикрини фильтрламаса, буни аниқ айтарди».

Қизиқарли факт: Жобс шу қадар кўп сабзи еб қўйганки, бир вақтнинг ўзида унинг териси бир оз тўқ сариқ рангга айланган.

**Жефф Безос**

«Сизнинг брендингиз — атрофингизда бўлмаганингизда бошқалар сиз ҳақингизда нима дейишидир.»

Америкалик тадбиркор ва Amazon асосчиси Жефф Безос дунёдаги энг нуфузли бош директорлардан бири ҳисобланади. Безос сайёрамизнинг энг бой одамлари рўйхатида (илгари Билл Гейтсга тегишли бўлган) 132,2 миллиард долларлик бойлик билан ва, албатта, у ўзининг ғайриоддий бизнес усулларини қўллайди.

Масалан, Amazon Безос ўзининг барча ёзувларини ўз ходимлари билан биргаликда ўқиш орқали учрашувларни бошлашни ёқтиради. "Бу янги бошланувчилар учун ғайриоддий тажриба. Улар шунчаки индамай ўтиришга ва кўплаб раҳбарлар билан ўқиш залини ташкил қилишга одатланмаганлар", - дейди тадбиркор.

Қизиқарли факт: Безос ҳеч қачон йиғилишларни эрталаб тайинламайди ва «икки пицца қоидасига» содиқ қолади. Унга кўра, йиғилишда барчани боқиш учун иккита пицца етарли бўлиши керак.

**Билл Гейтс**

«Ҳаёт адолатсиз, ўрганинг.»

Microsoft асосчиси Уильям Генри Гейтс III Жефф Безос унинг ўрнини эгаллашидан олдин сайёрадаги энг бой одамлардан бири бўлган. Гейтс ҳар доим онгига ҳужум қилишда ёнида рангли қаламларни олиб юрар ва ўспиринлик чоғида у «Дунё китоби» энциклопедиясининг ҳар бир нашрини ўқирди.

Гейтс ҳар бир детални назорат қилишни яхши кўради ва унинг одатлари бу ҳақда сўзлайди. У ишчиларнинг қачон келганини ва ишдан кетганини кузатиб туриши учун ходимларининг давлат рақамларини ёдлаб оларди. Бироқ, Microsoft кенгайганидан сўнг, у бундан воз кечди.

Қизиқарли факт: Гейтс ноёб китобларни тўплайди ва бир вақтлар Леонардо да Винчининг иншоси бўлган қўлёзма учун 30,8 миллион доллар сарфлаган.

**Роман Абрамович**

Роман Абрамович — россиялик миллиардер ва хайриячи. Унинг тадбиркорлик маҳорати армияда бўлганидаёқ ривожлана бошлади. Абрамович етказиб бериш ҳайдовчилари билан шартнома тузди: улар унга ёнилғининг бир қисмини беришди, кейин у бошқа ҳайдовчиларга чегирма билан сотди.

Унинг армиядаги дўстларидан бири Николай Пантелеимонов шундай деб эслайди: "Тадбиркорлик тўғрисида гап кетганда, у ҳамма учун бош ва елка эди. У ҳаводан пул ишлаб топиши мумкин эди."

Миллиардернинг спортга иштиёқи баланд, шунинг учун 2003 йилда у «Челси» футбол клубини сотиб олди ва қарзларини тўлашга ёрдам берди.

Қизиқарли факт: Абрамович дунёдаги иккинчи энг катта яхтага эга, у ўзининг ракетага қарши мудофаа тизимига эга.

**Генри Форд**

"Ford Motor Company" асосчиси Генри Форд биринчи арзон автомобилни ишлаб чиқарди. У вақт ва пулни камайтириб, автоуловларнинг оммавий ишлаб чиқарилишини кенгайтиришни хоҳлади. Ушбу қараш Қўшма Штатларда ўрта синфни шакллантиришга ёрдам берди.

Форд ўзининг эксцентриклиги билан машҳур бўлган барча замонларнинг энг нуфузли одамларидан биридир. Ва унинг энг яширин фазилатларидан бири, эҳтимол унинг антисемит эканлигидадир.

Ҳаммаси Форд маҳаллий “Dearborn Independent” газетасини сотиб олганидан бошланди. 1918 йилда у ўз ғояларини нашр этишни бошлади. У ўзининг яҳудийларнинг фитна назариясини ва яҳудийлар дунёдаги барча ёвузликларнинг манбаи эканлигини таъкидлади.

Кейинчалик Форд ўзининг эслатмаларини Халқаро яҳудийларнинг тўрт жилдига тўплади. У 16 тилга таржима қилинган.

Қизиқарли факт: Форд Садбери, Массачусетс ва Мичиган штатидаги Гринфилд Виллиж (Greenfield Village) каби шаҳарларни АҚШнинг дастлабки тарихи учун саёҳат марказларига айлантириш умидида тарихий биноларни йиғди.

**Ларри Эллисон**

«Агар сиз янгилик қилсангиз, ҳамма сизни ақлдан озган деб ўйлашига тайёр бўлишингиз керак.»

"Forbes" маълумотларига кўра, "Oracle Corporation" компаниясининг асосчиси ва бош директори Ларри Эллисон ҳозирда дунёдаги энг бой одамлар рўйхатидан ўнинчи ўринда туради.

Эллисон ўзининг жасур ва ғайриоддий, шунингдек, ғалати характери билан танилган. Мисол учун, дарахт Сан-Франциско кўрфазига қарашини тўсиб, яқин атрофдаги участкада ўсганида, у уни кесишни талаб қилди. Қўшнилар буни қилишдан бош тортишди, шундан кейин Эллисон уйларини сотиб олишни ва дарахт билан ўз-ўзидан шуғулланишни таклиф қилди. Таклиф рад этилди ва иш судга ўтди.

Эллисон шунингдек, яхталарнинг, айниқса яхталар пойгаларининг ишқибозидир. 1998 йилда у Австралиядаги пойгада олтита денгизчининг ҳаётига зомин бўлган бўрон туфайли деярли "ўлдирилди". Даҳшатли воқеа унга «ҳаёт қандай гўзал, нозик ва қисқа» эканлигини эслатди.

Қизиқарли факт: Эллисон ўз фаолиятини 1970 йилда Марказий разведка бошқармаси учун маълумотлар базаларини яратишда бошлаган.



Albert Eynshteyn trubkasiga tamaki yigʻish uchun koʻchada sigaret qoldiqlarini yigʻgan. Benjamin Franklin “havo hammomlari” deb nomlangan narsalarni yaxshi koʻrardi — bu jarayon davomida u shunchaki deraza oldida yalangʻoch oʻtirardi. Koʻpgina muvaffaqiyatli hikoyalar aql va gʻayrioddiy xatti-harakatlar oʻrtasida qiziqarli aloqaga ega. Ushbu elementlar haqiqatan ham oʻzaro bogʻliqmi? Ekssentrik tadbirkorlarning gʻayrioddiy sevimli mashgʻulotlari va ehtiroslari haqida hikoya.

Mark Sukerberg
“Tadbirkorlik nafaqat kompaniyalarni, balki oʻzgarishlarni yaratishni anglatadi.”


Альберт Эйнштейн трубкасига тамаки йиғиш учун кўчада сигарет қолдиқларини йиғган. Бенжамин Франклин «ҳаво ҳаммомлари» деб номланган нарсаларни яхши кўрарди — бу жараён давомида у шунчаки дераза олдида яланғоч ўтирарди. Кўпгина муваффақиятли ҳикоялар ақл ва ғайриоддий хатти-ҳаракатлар ўртасида қизиқарли алоқага эга. Ушбу элементлар ҳақиқатан ҳам ўзаро боғлиқми? Эксцентрик тадбиркорларнинг ғайриоддий севимли машғулотлари ва эҳтирослари ҳақида ҳикоя.

Марк Цукерберг
«Тадбиркорлик нафақат компанияларни, балки ўзгаришларни яратишни англатади.»




medium_maqola1.png

small_maqola1.png

thumbnail_maqola1.png

maqola1.png

Mashhur biznesmenlarning gʻayrioddiy odatlari

Машҳур бизнесменларнинг ғайриоддий одатлари

Qayta ishlangan pishloq biznesi oʻrtacha boshlangʻich kapitali boʻlgan yangi boshlangʻich tadbirkor uchun juda mos keladi.
Ushbu foydali va talab qilinadigan mahsulotning mashhurligi va yuqori talabidan tashqari, ishlab chiqarish jarayoni ham, arzon narxlardagi uskunalar ajralib turadi. Siz biznes gʻoyani amalga oshirishdan oldin tayyor boʻlishingiz kerak boʻlgan birdan-bir kamchilik bu bozorda yuqori raqobatdir, ammo bu holatda ham sizda yaxshi texnolog va puxta marketing siyosati boʻlsa, siz buni yengishingiz mumkin.

**Binolar va hujjatlar**

Seminarni ochish uchun sizga umumiy maydoni 140-150 kv.m boʻlgan xona kerak. Shu bilan birga, yarmi xomashyo va tayyor mahsulotlar uchun omborlar, maishiy boʻlimlarga ketadi. Ishlab chiqarish maydoni yaxshi yoritilgan boʻlishi kerak (60 foizgacha tabiiy yorugʻlik), shift balandligi kamida 3,5 metr boʻlishi kerak.

Saqlash joyida haroratni 2-4 ° C darajasida ushlab turish juda muhimdir. Umuman olganda, roʻyxatdan oʻtish uchun oʻt oʻchiruvchilar, sanitariya-epidemiologiya stansiyalari va mehnatni muhofaza qilish xizmatlaridan ruxsat olish kerak. Ilgari oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaradigan tayyor kommunikatsiyalar bilan binolarni ijaraga olish juda yaxshi. Keyin xizmatlar bilan muvofiqlashtirish va ruxsat olish, loyihani tasdiqlash ancha tezlashadi. Loyihaviy hujjatlarni ishlab chiqish 1 kvadrat uchun 60-65 dollarga baholanmoqda.

**Uskunalar**

Uskunalar roʻyxati toʻgʻridan-toʻgʻri ishlab chiqarilgan pishloqning turlari va miqdoriga bogʻliq. Ikkinchisi shirin, shoʻr, mayda, kolbasa, makaron va qaymoqli boʻlib, ular plastik idishlarda, qutilarda yoki plyonkalarda, folga naychalarida ishlab chiqariladi, tabiiy qattiq pishloqdan yoki maxsus kukunlardan ishlab chiqariladi.

Rossiya ishlab chiqarishining standart universal liniyasining narxi 25 ming dollarni tashkil qiladi. Asosiy birliklar: kuchli goʻsht maydalagich, eritish idishi, vakuumli shpris, qaychi, toʻldirish mashinasi, ish stoli, termal tutun kamerasi (kolbasa pishloq uchun), sovitish moslamasi.
Kamroq tez-tez qayta ishlangan pishloq termo-kesgichda, maydalagich, goʻsht maydalagich va mikser quriladigan oziq-ovqat protsessori kabi maxsus ixcham apparatda tayyorlanadi. Termo-toʻsar bir nechta tayyor dasturlarga ega. Uning narxi 32000 dollar.

Chiziqning ayrim birliklarini alohida sotib olish mumkin. Masalan, sovitish kamerasining narxi 3000 dollar, qirqish mashinasi — 1800-2000 dollar, vakuumli shpris — 4700 dollar.

**Xomashyo**

Qayta ishlangan pishloqning asosiy komponenti turli xil sabablarga koʻra rad qilingan (asosan tashqi koʻrinishi, shakli va notekisligi tufayli) sotishga yaroqsiz qattiq tabiiy pishloqlardir. Qoʻshimcha tarkibiy qismlar erituvchi tuzlar (kaliy, natriy, limon kislotasi) va ziravorlar, ziravorlar, shirin navlar uchun shakar, sut mahsulotlari (sariyogʻ, sut, tvorog), xushboʻy moddalar va boshqa xushboʻy qoʻshimchalar. Kolbasa pishlogʻining asosini oz miqdordagi yogʻ va rennetli pishloqlar tarkibiga kimion va qalampir qoʻshiladi.

Mahsulotlarning narxini pasaytirish uchun koʻplab qayta ishlangan pishloq ishlab chiqaruvchilari asosiy tarkibiy qism sifatida yogʻsiz sut kukuni, oʻsimlik yogʻlari, stabilizatorlar, aromatizatorlar va kislotalik regulyatorlarini qoʻshib pishloq kukunidan foydalanadilar. Tabiiyki, shu tarzda olingan pishloq klassik usul yordamida tayyorlangan mahsulotlarning taʼmi va sifati jihatidan pastroqdir. Ishlab chiqaruvchining foydasi aniq — pishloq kukuni sotib olish 1 kg uchun 6,25 dollarni tashkil qiladi. Ushbu miqdordan siz 4 kilogrammgacha qayta ishlangan pishloqni tayyorlashingiz mumkin.

Kukunli pishloqlar pishloq eritadigan zavodda 7-10 daqiqada ishlab chiqariladi.

**Ishlab chiqarish texnologiyasi**

Klassik va qimmatroq texnologiya boʻyicha qayta ishlangan pishloqlarni ishlab chiqarishning texnologik jarayoni pishloqlarni tayyorlash bilan boshlanadi, ular qadoqlash va parafindan tozalanadi, yuviladi va kerak boʻlsa, zardobga solinadi. Keyin pishloq maydalash uchun yuboriladi, u qoʻshiladi va retsept boʻyicha boshqa qoʻshimchalar bilan aralashtiriladi.

Yarim soatdan ikki soatgacha pishib yetish jarayonida, tuzlar pishloq massasiga yaxshilab kirib borishi kerak. Shundan soʻng, aralash 20 daqiqa davomida bugʻ generatori va aralashtirgich bilan jihozlangan erituvchi qozonga oʻrnatiladi. Va 70-90 daraja haroratda, eritish jarayoni sodir boʻladi.
60 gradusgacha sovitilgan massa plomba va qadoqlash moslamasiga kiradi. Keyinchalik sovitish sovutish mashinasida yoki tabiiy sharoitda 8-9 darajadan yuqori boʻlmagan haroratda amalga oshiriladi.
 
**Xodimlar**

Texnolog retseptlar va lazzat turlarini ishlab chiqish uchun javobgardir. Mahsulotlarning sifati uning tasavvuriga va malakasiga bogʻliq boʻladi. Shuningdek, liniyani saqlab turish uchun 2 nafar xodim, buxgalter, xomashyo sotib olish boʻyicha menejer (yetkazib beruvchilar sut mahsulotlari ishlab chiqaradigan kompaniyalar va pishloq ishlab chiqaruvchilar) va bir nechta savdo menejerlari kerak.



Қайта ишланган пишлоқ бизнеси ўртача бошланғич капитали бўлган янги бошланғич тадбиркор учун жуда мос келади.
Ушбу фойдали ва талаб қилинадиган маҳсулотнинг машҳурлиги ва юқори талабидан ташқари, ишлаб чиқариш жараёни ҳам, арзон нархлардаги ускуналар ажралиб туради. Сиз бизнес ғояни амалга оширишдан олдин тайёр бўлишингиз керак бўлган бирдан-бир камчилик бу бозорда юқори рақобатдир, аммо бу ҳолатда ҳам сизда яхши технолог ва пухта маркетинг сиёсати бўлса, сиз буни енгишингиз мумкин.

**Бинолар ва ҳужжатлар**

Семинарни очиш учун сизга умумий майдони 140-150 кв.м бўлган хона керак. Шу билан бирга, ярми хомашё ва тайёр маҳсулотлар учун омборлар, маиший бўлимларга кетади. Ишлаб чиқариш майдони яхши ёритилган бўлиши керак (60 фоизгача табиий ёруғлик), шифт баландлиги камида 3,5 метр бўлиши керак.

Сақлаш жойида ҳароратни 2-4 ° C даражасида ушлаб туриш жуда муҳимдир. Умуман олганда, рўйхатдан ўтиш учун ўт ўчирувчилар, санитария-эпидемиология станциялари ва меҳнатни муҳофаза қилиш хизматларидан рухсат олиш керак. Илгари озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқарадиган тайёр коммуникациялар билан биноларни ижарага олиш жуда яхши. Кейин хизматлар билан мувофиқлаштириш ва рухсат олиш, лойиҳани тасдиқлаш анча тезлашади. Лойиҳавий ҳужжатларни ишлаб чиқиш 1 квадрат учун 60-65 долларга баҳоланмоқда.

**Ускуналар**

Ускуналар рўйхати тўғридан-тўғри ишлаб чиқарилган пишлоқнинг турлари ва миқдорига боғлиқ. Иккинчиси ширин, шўр, майда, колбаса, макарон ва қаймоқли бўлиб, улар пластик идишларда, қутиларда ёки плёнкаларда, фольга найчаларида ишлаб чиқарилади, табиий қаттиқ пишлоқдан ёки махсус кукунлардан ишлаб чиқарилади.

Россия ишлаб чиқаришининг стандарт универсал линиясининг нархи 25 минг долларни ташкил қилади. Асосий бирликлар: кучли гўшт майдалагич, эритиш идиши, вакуумли шприц, қайчи, тўлдириш машинаси, иш столи, термал тутун камераси (колбаса пишлоқ учун), совитиш мосламаси.

Камроқ тез-тез қайта ишланган пишлоқ термо-кесгичда, майдалагич, гўшт майдалагич ва миксер қуриладиган озиқ-овқат процессори каби махсус ихчам аппаратда тайёрланади. Термо-тўсар бир нечта тайёр дастурларга эга. Унинг нархи 32000 доллар.
Чизиқнинг айрим бирликларини алоҳида сотиб олиш мумкин. Масалан, совитиш камерасининг нархи 3000 доллар, қирқиш машинаси — 1800-2000 доллар, вакуумли шприц — 4700 доллар.

**Хомашё**

Қайта ишланган пишлоқнинг асосий компоненти турли хил сабабларга кўра рад қилинган (асосан ташқи кўриниши, шакли ва нотекислиги туфайли) сотишга яроқсиз қаттиқ табиий пишлоқлардир. Қўшимча таркибий қисмлар эритувчи тузлар (калий, натрий, лимон кислотаси) ва зираворлар, зираворлар, ширин навлар учун шакар, сут маҳсулотлари (сариёғ, сут, творог), хушбўй моддалар ва бошқа хушбўй қўшимчалар. Колбаса пишлоғининг асосини оз миқдордаги ёғ ва реннетли пишлоқлар таркибига кимион ва қалампир қўшилади.

Маҳсулотларнинг нархини пасайтириш учун кўплаб қайта ишланган пишлоқ ишлаб чиқарувчилари асосий таркибий қисм сифатида ёғсиз сут кукуни, ўсимлик ёғлари, стабилизаторлар, ароматизаторлар ва кислоталик регуляторларини қўшиб пишлоқ кукунидан фойдаланадилар. Табиийки, шу тарзда олинган пишлоқ классик усул ёрдамида тайёрланган маҳсулотларнинг таъми ва сифати жиҳатидан пастроқдир. Ишлаб чиқарувчининг фойдаси аниқ — пишлоқ кукуни сотиб олиш 1 кг учун 6,25 долларни ташкил қилади. Ушбу миқдордан сиз 4 килограммгача қайта ишланган пишлоқни тайёрлашингиз мумкин.
Кукунли пишлоқлар пишлоқ эритадиган заводда 7-10 дақиқада ишлаб чиқарилади.

**Ишлаб чиқариш технологияси**

Классик ва қимматроқ технология бўйича қайта ишланган пишлоқларни ишлаб чиқаришнинг технологик жараёни пишлоқларни тайёрлаш билан бошланади, улар қадоқлаш ва парафиндан тозаланади, ювилади ва керак бўлса, зардобга солинади. Кейин пишлоқ майдалаш учун юборилади, у қўшилади ва рецепт бўйича бошқа қўшимчалар билан аралаштирилади.

Ярим соатдан икки соатгача пишиб етиш жараёнида, тузлар пишлоқ массасига яхшилаб кириб бориши керак. Шундан сўнг, аралаш 20 дақиқа давомида буғ генератори ва аралаштиргич билан жиҳозланган эритувчи қозонга ўрнатилади. Ва 70-90 даража ҳароратда, эритиш жараёни содир бўлади.

60 градусгача совитилган масса пломба ва қадоқлаш мосламасига киради. Кейинчалик совитиш совутиш машинасида ёки табиий шароитда 8-9 даражадан юқори бўлмаган ҳароратда амалга оширилади.

**Ходимлар**

Технолог рецептлар ва лаззат турларини ишлаб чиқиш учун жавобгардир. Маҳсулотларнинг сифати унинг тасаввурига ва малакасига боғлиқ бўлади. Шунингдек, линияни сақлаб туриш учун 2 нафар ходим, бухгалтер, хомашё сотиб олиш бўйича менежер (етказиб берувчилар сут маҳсулотлари ишлаб чиқарадиган компаниялар ва пишлоқ ишлаб чиқарувчилар) ва бир нечта савдо менежерлари керак.




Qayta ishlangan pishloq biznesi oʻrtacha boshlangʻich kapitali boʻlgan yangi boshlangʻich tadbirkor uchun juda mos keladi.

Ushbu foydali va talab qilinadigan mahsulotning mashhurligi va yuqori talabidan tashqari, ishlab chiqarish jarayoni ham, arzon narxlardagi uskunalar ajralib turadi. Siz biznes gʻoyani amalga oshirishdan oldin tayyor boʻlishingiz kerak boʻlgan birdan-bir kamchilik bu bozorda yuqori raqobatdir, ammo bu holatda ham sizda yaxshi texnolog va puxta marketing siyosati boʻlsa, siz buni yengishingiz mumkin.


Қайта ишланган пишлоқ бизнеси ўртача бошланғич капитали бўлган янги бошланғич тадбиркор учун жуда мос келади.

Ушбу фойдали ва талаб қилинадиган маҳсулотнинг машҳурлиги ва юқори талабидан ташқари, ишлаб чиқариш жараёни ҳам, арзон нархлардаги ускуналар ажралиб туради. Сиз бизнес ғояни амалга оширишдан олдин тайёр бўлишингиз керак бўлган бирдан-бир камчилик бу бозорда юқори рақобатдир, аммо бу ҳолатда ҳам сизда яхши технолог ва пухта маркетинг сиёсати бўлса, сиз буни енгишингиз мумкин.


medium_goya.png

small_goya.png

thumbnail_goya.png

goya.png

Biznes gʻoya: pishloq ishlab chiqarish

Бизнес ғоя: пишлоқ ишлаб чиқариш

Kichkina oziq-ovqat doʻkonini ochish uchun siz xonani ijaraga olishingiz, u yerda taʼmirlashni amalga oshirishingiz va uskunalar sotib olishingiz kerak. Ushbu maqolada sizga har bir element haqida koʻproq maʼlumot beramiz.

Ijara

Oziq-ovqat doʻkonining xonalari yorugʻ, toza va kommunal xizmatlar bilan taʼminlangan boʻlishi lozim. Metro toʻxtash joyi, jamoat transporti yoki yoʻl tutashgan joylar yaqinida turar-joy hududida xonani ijaraga olish yaxshiroqdir.

Buning uchun sizga 20&nbsp;m&sup2; hajmdagi binolar mos keladi, ammo agar byudjet imkoni boʻlsa, 50&nbsp;m&sup2;ni&nbsp;olish yaxshiroqdir.

Oziq-ovqat doʻkoni uchun joy tanlashda, raqobatchilarga qarash kerak: agar yaqin atrofda shunga oʻxshash doʻkonlar yoki tarmoq supermarketlari boʻlsa, binolar ishlamaydi. Bundan tashqari siz katta taʼmirlashni talab qiladigan xonani olmaysiz: uni tartibga solish qiyin va qimmatga tushadi.

Toshkent shahrida ushbu formatga mos binolarni ijaraga olish oyiga 2000 dollar atrofida turadi. Shahar atrofida siz 14 000 000 soʻm atrofidagi mablagʻga ijaraga olishingiz mumkin. Viloyatlarda binolar ijarasi narxi bundan ancha arzon boʻlishi mumkin.

<img alt="" src="https://biznesrivoj-vds-uploads.s3.eu-north-1.amazonaws.com/ckeditor_images/04-25-2021-12-14-27-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Taʼmirlash

Oziq-ovqat doʻkonida siz kosmetik taʼmirlashni amalga oshirishingiz, polga plitkalar qoʻyishingiz va yoritishni yangilashingiz kerak &mdash; bu taxminan 3 8750 dollarni tashkil qiladi.

Agar binolar yaroqsiz boʻlsa va siz elektr energiyasini yetkazib berishingiz yoki ekstraktor qopqogʻini yasashingiz kerak boʻlsa, taʼmirlash qiymati bir necha barobar koʻtariladi. Shu sababli zudlik bilan tayyor santexnika, konditsionerlik tizimi va elektr simlari boʻlgan xonani tanlash muhimdir.

Taʼmirlash qiymati narxiga doʻkon nomi yozilgan taxtacha yasattirish qiymati ham qoʻshilishi kerak.

Uskunalar

Uskunani yangi yoki ishlatilgan holda sotib olish mumkin. Agar ishlatilganini sotib olsangiz, unga kafolat berishingiz kerak yoki sotib olishdan oldin mutaxassis texnik koʻrikdan oʻtkazadi. Doʻkon quyidagilarni talab qiladi:

<img alt="" src="https://biznesrivoj-vds-uploads.s3.eu-north-1.amazonaws.com/ckeditor_images/04-25-2021-12-15-09-1232.jpg" style="font-size:22px; height:500px; width:880px" />

<ul>
	<li>sovutgichli&nbsp;vitrinalar;</li>
	<li>vitrinalar, muzlatgichlar va&nbsp;sovutgichlar, agar muzlatilgan mahsulotlar sotilsa;</li>
	<li>ichimliklar uchun muzlatgichlar;</li>
	<li>maxsus saqlash sharoitlarini talab qilmaydigan mahsulotlar uchun stendlar;</li>
	<li>hisoblagichlar;</li>
	<li>kassa uskunalari;</li>
	<li>isteʼmolchilar burchagi.</li>
</ul>

Tovarlarni sotib olish

Oziq-ovqat doʻkoni bitta oyna boʻlishi yoki maʼlum narsalarni sotishi mumkin. Masalan, qishloq xoʻjaligi mahsulotlari yoki mahalliy manbalardan olingan mahsulotlar.

Qanday boʻlmasin, oʻrtacha doʻkonlar har oyda tovar sotib olishga 40 000 000 dan 70 000 000 soʻmgacha pul sarflaydilar.

Haddan tashqari koʻp tovarlarni sotib olmang: zaxiralar bir oylik oborotdan oshmasligi kerak, ular tez buziladigan mahsulotlar boʻlsa. Agar buzilib ketadigan boʻlsa, bu saqlash muddatiga bogʻliq.

<img alt="" src="https://biznesrivoj-vds-uploads.s3.eu-north-1.amazonaws.com/ckeditor_images/04-25-2021-12-15-28-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Yetkazib beruvchilar bilan shartnoma va tovarlarning buyurtmasi oldindan tuziladi. Doʻkon ochilishidan ikki hafta oldin vitrinalar tuzilishi kerak. Tez buziladigan tovarlarni doʻkonga ochilish kuni yoki bir kun oldin olib kelish lozim.

Doimiy xarajatlar uchun&nbsp;50 million soʻm

Har oy ikkita sotuvchisi bor kichik&nbsp;oziq-ovqat doʻkoni egasi ijara haqi, kommunal xizmatlar va Internet, soliqlarni toʻlaydi va ishchilarga ish haqini beradi.

Bu yerda asosiy doimiy xarajatlar:

Maʼmuriy va biznes xarajatlari binolarni saqlash, reklama xarajatlari, sotish uchun bonuslar va foizlar, buxgalteriya hisobini yuritish, yetkazib berish va saqlash xizmatlarini oʻz ichiga oladi.

<img alt="" src="https://biznesrivoj-vds-uploads.s3.eu-north-1.amazonaws.com/ckeditor_images/04-25-2021-12-20-18-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Oʻzgaruvchan xarajatlar uchun&nbsp;30 million soʻm

Oziq-ovqat doʻkonining asosiy oʻzgaruvchan xarajatlari tovarlarni sotib olishdir, chunki bu aniq chastotada boʻlmaydi, lekin kerak boʻlganda juda zarur.

Kichkina doʻkon uchun biz oyiga 30 million&nbsp;soʻm garovga qoʻydik, ammo baʼzi bir oylarda bu miqdor koʻproq, baʼzilarida esa kamroq boʻladi.

Vaqti-vaqti bilan qoʻshimcha xarajatlar kelib chiqishi mumkin, masalan:

<ul>
	<li>doʻkon atrofini tozalash;</li>
	<li>bayram uchun doʻkonni bezatish;</li>
	<li>onlayn toʻlov xizmati.</li>
</ul>

Mavsumiy tadbirlar uchun siz 700 000 dan &ndash; 1,5 million&nbsp;soʻmgacha boshqa oʻzgaruvchan xarajatlar uchun esa taxminan 5 million&nbsp;soʻm sarflashingiz mumkin.

<img alt="" src="https://biznesrivoj-vds-uploads.s3.eu-north-1.amazonaws.com/ckeditor_images/04-25-2021-12-16-10-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Biznes qancha vaqtda oʻzini oqlaydi?

Oziq-ovqat doʻkoni daromadlarini hisoblash uchun siz moliyaviy modelni tuzishingiz yoki&nbsp;zararsizlanish&nbsp;nuqtasini hisoblashingiz kerak.

Biz taxminan hisoblab chiqdik: barcha xarajatlarni qoʻshdik, bozor uchun oʻrtacha kunlik daromadni taxmin qildik va sof foydani hisobladik. Operatsion xarajatlar sarmoyadan kam boʻlishi muhimdir, chunki barcha tovarlar birdaniga sotilmaydi. Odatda ular 30 foizga kamayadi, ammo barcha xarajatlar emas, yaʼni tovarlarga sarflanadigan xarajatlar &mdash; bu koʻrsatkich oziq-ovqat doʻkonlari tomonidan operatsion xarajatlarni hisoblab chiqishda oʻrtacha olinadi.

Кичкина озиқ-овқат дўконини очиш учун сиз хонани ижарага олишингиз, у ерда таъмирлашни амалга оширишингиз ва ускуналар сотиб олишингиз керак. Ушбу мақолада сизга ҳар бир элемент ҳақида кўпроқ маълумот берамиз.

Ижара

Озиқ-овқат дўконининг хоналари ёруғ, тоза ва коммунал хизматлар билан таъминланган бўлиши лозим. Метро тўхташ жойи, жамоат транспорти ёки йўл туташган жойлар яқинида турар-жой ҳудудида хонани ижарага олиш яхшироқдир.

Бунинг учун сизга 20&nbsp;м&sup2; ҳажмдаги бинолар мос келади, аммо агар бюджет имкони бўлса, 50&nbsp;м&sup2;ни&nbsp;олиш яхшироқдир.

Озиқ-овқат дўкони учун жой танлашда, рақобатчиларга қараш керак: агар яқин атрофда шунга ўхшаш дўконлар ёки тармоқ супермаркетлари бўлса, бинолар ишламайди. Бундан ташқари сиз катта таъмирлашни талаб қиладиган хонани олмайсиз: уни тартибга солиш қийин ва қимматга тушади.

Тошкент шаҳрида ушбу форматга мос биноларни ижарага олиш ойига 2000 доллар атрофида туради. Шаҳар атрофида сиз 14 000 000 сўм атрофидаги маблағга ижарага олишингиз мумкин. Вилоятларда бинолар ижараси нархи бундан анча арзон бўлиши мумкин.

<img alt="" src="https://biznesrivoj.uz/backend/web/uploads/ckeditor_images/04-25-2021-12-14-27-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Таъмирлаш

Озиқ-овқат дўконида сиз косметик таъмирлашни амалга оширишингиз, полга плиткалар қўйишингиз ва ёритишни янгилашингиз керак &mdash; бу тахминан 3 8750 долларни ташкил қилади.

Агар бинолар яроқсиз бўлса ва сиз электр энергиясини етказиб беришингиз ёки экстрактор қопқоғини ясашингиз керак бўлса, таъмирлаш қиймати бир неча баробар кўтарилади. Шу сабабли зудлик билан тайёр сантехника, кондиционерлик тизими ва электр симлари бўлган хонани танлаш муҳимдир.

Таъмирлаш қиймати нархига дўкон номи ёзилган тахтача ясаттириш қиймати ҳам қўшилиши керак.

Ускуналар

Ускунани янги ёки ишлатилган ҳолда сотиб олиш мумкин. Агар ишлатилганини сотиб олсангиз, унга кафолат беришингиз керак ёки сотиб олишдан олдин мутахассис техник кўрикдан ўтказади. Дўкон қуйидагиларни талаб қилади:

<img alt="" src="https://biznesrivoj.uz/backend/web/uploads/ckeditor_images/04-25-2021-12-15-09-1232.jpg" style="font-size:22px; height:500px; width:880px" />

<ul>
	<li>совутгичли&nbsp;витриналар;</li>
	<li>витриналар, музлатгичлар ва&nbsp;совутгичлар, агар музлатилган маҳсулотлар сотилса;</li>
	<li>ичимликлар учун музлатгичлар;</li>
	<li>махсус сақлаш шароитларини талаб қилмайдиган маҳсулотлар учун стендлар;</li>
	<li>ҳисоблагичлар;</li>
	<li>касса ускуналари;</li>
	<li>истеъмолчилар бурчаги.</li>
</ul>

Товарларни сотиб олиш

Озиқ-овқат дўкони битта ойна бўлиши ёки маълум нарсаларни сотиши мумкин. Масалан, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ёки маҳаллий манбалардан олинган маҳсулотлар.

Қандай бўлмасин, ўртача дўконлар ҳар ойда товар сотиб олишга 40 000 000 дан 70 000 000 сўмгача пул сарфлайдилар.

Ҳаддан ташқари кўп товарларни сотиб олманг: захиралар бир ойлик оборотдан ошмаслиги керак, улар тез бузиладиган маҳсулотлар бўлса. Агар бузилиб кетадиган бўлса, бу сақлаш муддатига боғлиқ.

<img alt="" src="https://biznesrivoj.uz/backend/web/uploads/ckeditor_images/04-25-2021-12-15-28-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Етказиб берувчилар билан шартнома ва товарларнинг буюртмаси олдиндан тузилади. Дўкон очилишидан икки ҳафта олдин витриналар тузилиши керак. Тез бузиладиган товарларни дўконга очилиш куни ёки бир кун олдин олиб келиш лозим.

Доимий харажатлар учун&nbsp;50 миллион сўм

Ҳар ой иккита сотувчиси бор кичик&nbsp;озиқ-овқат дўкони эгаси ижара ҳақи, коммунал хизматлар ва Интернет, солиқларни тўлайди ва ишчиларга иш ҳақини беради.

Бу ерда асосий доимий харажатлар:

Маъмурий ва бизнес харажатлари биноларни сақлаш, реклама харажатлари, сотиш учун бонуслар ва фоизлар, бухгалтерия ҳисобини юритиш, етказиб бериш ва сақлаш хизматларини ўз ичига олади.

<img alt="" src="https://biznesrivoj.uz/backend/web/uploads/ckeditor_images/04-25-2021-12-20-18-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Ўзгарувчан харажатлар учун&nbsp;30 миллион сўм

Озиқ-овқат дўконининг асосий ўзгарувчан харажатлари товарларни сотиб олишдир, чунки бу аниқ частотада бўлмайди, лекин керак бўлганда жуда зарур.

Кичкина дўкон учун биз ойига 30 миллион&nbsp;сўм гаровга қўйдик, аммо баъзи бир ойларда бу миқдор кўпроқ, баъзиларида эса камроқ бўлади.

Вақти-вақти билан қўшимча харажатлар келиб чиқиши мумкин, масалан:

<ul>
	<li>дўкон атрофини тозалаш;</li>
	<li>байрам учун дўконни безатиш;</li>
	<li>онлайн тўлов хизмати.</li>
</ul>

Мавсумий тадбирлар учун сиз 700 000 дан &ndash; 1,5 миллион&nbsp;сўмгача бошқа ўзгарувчан харажатлар учун эса тахминан 5 миллион&nbsp;сўм сарфлашингиз мумкин.

<img alt="" src="https://biznesrivoj.uz/backend/web/uploads/ckeditor_images/04-25-2021-12-16-10-1232.jpg" style="height:500px; width:880px" />

Бизнес қанча вақтда ўзини оқлайди?

Озиқ-овқат дўкони даромадларини ҳисоблаш учун сиз молиявий моделни тузишингиз ёки&nbsp;зарарсизланиш&nbsp;нуқтасини ҳисоблашингиз керак.

Биз тахминан ҳисоблаб чиқдик: барча харажатларни қўшдик, бозор учун ўртача кунлик даромадни тахмин қилдик ва соф фойдани ҳисобладик. Операцион харажатлар сармоядан кам бўлиши муҳимдир, чунки барча товарлар бирданига сотилмайди. Одатда улар 30 фоизга камаяди, аммо барча харажатлар эмас, яъни товарларга сарфланадиган харажатлар &mdash; бу кўрсаткич озиқ-овқат дўконлари томонидан операцион харажатларни ҳисоблаб чиқишда ўртача олинади.

Biznes gʻoya: Oziq-ovqat doʻkoni ochishning bosqichma-bosqich koʻrsatmalari

Бизнес ғоя: Озиқ-овқат дўкони очишнинг босқичма-босқич кўрсатмалари

5-iyul kuni Amazon asoschisi Jeff Bezos kompaniyaning ijroiya raisi boʻlish uchun bosh direktor lavozimidan ketadi. Koʻp yillar davomida u korporativ madaniyatni yaratdi, unda xato biznesning maqbul va hatto zarur qismi hisoblanadi. Qoʻyida kompaniya Bezos rahbarligi paytida yoʻl qoʻygan eng katta 25 xato haqida keltirib oʻtamiz. 

**Tigel**

Amazonʼga bepul oʻyinchi Crucible oʻyinini rivojlanishi uchun besh yil va bir necha million dollar kerak boʻldi. Oʻyin foyda keltirmadi, chunki u yetarli miqdordagi vaqtda oʻyinchilarni jalb qilmadi. Amazon uni 2020-yil iyun oyida doʻkonlardan qaytarib oldi.

**Amazon Spark**

2017-yilda Amazon Instagram uchun vizual xarid qilish platformasi boʻlgan Amazon Sparkʼni ishga tushirdi. Gʻoya xaridorlarga mahsulot fotosuratlari sahifasini koʻrib chiqish, xarid qilish va Amazon.comʼda juda koʻp turli xil takliflarni topish imkonini berdi.

2019-yil oʻrtalarida loyiha yopildi. Endi sahifa #FoundItOnAmazon saytiga tashrif buyuruvchilarni yoʻnaltirmoqda. Kompaniya vakilining soʻzlariga koʻra, Spark butunlay yoʻq boʻlib ketmagan, balki xaridorlarning talablariga muvofiq oʻzgartirilgan.

**Amazon restoranlari**

11-iyun kuni Amazon Geekwireʼga Amazon restoranlarini yopayotganini eʼlon qilgan edi. U 2015-yilda ishga tushirilgan va shu kuni Prime Now uchun ham foydalaniladigan Amazonʼning tezkor yetkazib berish tarmogʻi orqali mahalliy restoranlardan yangi tayyorlangan ovqatlarni yetkazib bergan.
Keyinchalik Amazon restoranlari xizmati AQSHning 20 ta shahri va Londonda paydo boʻldi, u yerda u 2016-yildan 2018-yilgacha ishlagan.

**Amazon Storywriter**

4-may kuni Amazon foydalanuvchilarga elektron pochta orqali Amazon Storywriter va Amazon Storybuilder 30-iyun kuni oʻz faoliyatini toʻxtatishi toʻgʻrisida xabar yubordi. Ularning yordami bilan televideniye va kino ssenariy mualliflari ssenariylarni osongina yaratib, soʻng darhol ularni Amazon Studiosʼga koʻrib chiqish uchun topshirishlari mumkin edi.

Storybuilder va Storywriterʼning taqdiri 2018-yildan beri Amazon skriptlarni koʻrib chiqish dasturini yopganidan beri savol ostida qolmoqda.

**Vaqtinchalik doʻkonlar**

Mart oyida Amazon oʻzining 87 ta pop-up doʻkonlarini yopdi, u yerda Amazonʼning Echo va Fire TV singari aqlli qurilmalariga qiziqqan xaridorlar ularni sotib olishdan oldin ularni real hayotda koʻrishlari mumkin edi.

Chakana sotuvchining soʻzlariga koʻra, kompaniya aksariyat hollarda xaridorlarni yana-da kengroq tajribasini va keng tanlovini taʼminlaydigan Amazon Books va Amazon 4-yulduzlariga koʻproq eʼtibor qaratadi.

**“Dash Button” chiziq tugmasi**

Chiziqli tugmalar Amazonʼda sarf materiallariga buyurtma berishni osonlashtirdi. Buning uchun mahsulotni va uning kerakli miqdorini tugmachaga bogʻlash kerak edi. Buyurtma berish uchun uni bosish kifoya. Qurilma shkafga yoki kir yuvish mashinasiga ulanishi mumkin.

Amazon bu yil “Dash Button”ni sotishni toʻxtatdi. Ammo kompaniya vakilining soʻzlariga koʻra, mahsulot gʻayrioddiy muvaffaqiyatga erishgan, chunki xaridorlarga ekran qurilmalarini ishlatmasdan xarid qilish imkoni berilgan.

Amazon vitse-prezidenti Deniyel Raushning taʼkidlashicha, “Dash Button” aqlli uyga boʻlgan ajoyib qadamdir: “Biz kelajakda har bir uyda 500 tugmacha boʻlishini hisobga olganmiz. Kelajakda uyning oʻziga oʻzi qanday “gʻamxoʻrlik” qilishini, shu jumladan xaridorlar tashvishlanishni istamaydigan kundalik narsalarni toʻldirishni tasavvur qildik.“
AmazonBasics mikrotoʻlqinli pechi endi bodroqqa avtomatik ravishda buyurtma berishga qodir, shuning uchun alohida 5 dollar tugmachasiga ehtiyoj qolmaydi.

**Amazon Tap**

Amazon Tap — bu Alexaʼni qoʻllab-quvvatlaydigan Amazon aqlli karnaylarining koʻchma versiyasi. 2018-yil oxirida ushbu qurilma butunlay ishlab chiqarishni toʻxtatdi va uning sahifasida “sinovdan oʻtgan va yangi ishlashi uchun sertifikatlangan” yangilangan versiyasini sotib olish mumkinligi toʻgʻrisida xabar paydo boʻldi.
Ammo kompaniya deyarli har qanday qurilmada Alexaʼni oʻrnatganligi sababli, Amazon Tap endi koʻp narsaga muhtoj emas.

**“Instant Pickup” — tezda olib ketish**

2017-yilda Amazon qisqa vaqt ichida tovarlarni sotib olishning “Instant Pickup” deb nomlangan yangi usulini taqdim etdi. Ilova orqali isteʼmolchilar, masalan, ichimliklar va zarur narsalarga buyurtma berishi mumkin. Buyurtma berganidan bir necha daqiqa oʻtgach, Amazon xodimi buyurtmani “Instant Pickup”ga joylashtiradi va uni shtrix-kod yordamida olish mumkin.

2018-yilda chakana savdo vakili xizmat yopilishini eʼlon qildi. Biroq, bu aynan qachon sodir boʻlganiga aniqlik kiritilmagan.

**Amazon chiptalari**

Xizmat 2015-yilda Buyuk Britaniyada, AQSH bilan taqqoslaganda eksklyuziv shartnomalari kam boʻlgan bozorda boshlangan. Biroq, u 2018-yilidayoq yopilgan va AQSHning rejalashtirilgan joylashuvi 2017-yilda bekor qilingan.

Joriy yilning boshida Amazonʼning shoʻba korxonasi boʻlgan Whole Foods butun Whole Foods 365 doʻkoni yopilishini eʼlon qildi. Dastlab ular yosh isteʼmolchilarga yoʻnaltirilgan va oʻzlarining tovar nomi ostida byudjet mahsulotlarini taklif qilishgan. Yopilish sababi sifatida kompaniya 365 doʻkon va oddiy Whole Foods tovarlari narxidagi farq unchalik ahamiyatli boʻlmayotganligini keltirdi.

**Mahalliy sotuvchilarning mahsulotlari bilan Amazon Fresh**

Amazon Fresh — bu FreshDirect va Peapodʼga oʻxshash yangi oziq-ovqat yetkazib berish xizmati. 2018-yilda Amazon uchinchi tomon sotuvchilarni platformadan olib tashladi va Mahalliy bozor sotuvchisi tashabbusini yopdi, bu esa sotuvchilarga oʻz mahsulotlarini Amazon Fresh buyurtmalari bilan birga xaridorlarga etkazib berishga imkon berdi.

**Quidsi**

2010-yilda Amazon Quidsiʼni 545 million dollarga sotib oldi. Kompaniya Mark Lor va Vinit Bharara tomonidan tashkil etilgan va Diaper.com internet-doʻkoniga egalik qilgan, u Soap.com, Wag.com, BeautyBar.com, Casa.com va YoYo.comʼga boʻlingan.

Amazon 2017-yilda kompaniyani daromad keltira olmasligini aytib Quidsiʼni yopdi. Keyinchalik Jet.comʼga asos solingan, uni Walmart 3 milliard dollardan koʻproqqa sotib olgan.

**Endless.com**

2007-yilda Amazon oʻzining Endless.com onlayn kiyim doʻkonini ishga tushirdi, u kompaniyaning birinchi mustaqil onlayn brendiga aylandi. Sayt poyabzal va aksessuarlar sotishga ixtisoslashgan.
 
Endless.com 2012-yilda yopilgan va saytga tashrif buyuruvchilar endi Amazon.com/fashion manziliga yoʻnaltirilgan.

**MyHabit.com**

Amazon MyHabit.com flesh-savdosi saytini 2016-yilda yopib qoʻydi. Keyinchalik u Amazon Fashion boʻlimining katta qismiga aylandi. Biroq, Endless.comʼdan farqli oʻlaroq, MyHabit.comʼga havola tashrif buyuruvchilarni Amazon.com/Fashionʼga yoʻnaltirmaydi.

**Amazon veb-doʻkoni**

Amazon bir vaqtlar kichik va oʻrta biznes uchun oʻz doʻkonini tashkil etish va mahsulotlarni Internetda sotish imkonini beradigan platformaga ega edi. 2015-yilda Amazon veb-doʻkon bir yilga yopilishini eʼlon qildi. Keyinchalik, chakana doʻkon Shopify bilan hamkorlikka kirishdi va u mijozlarni ushbu kompaniya xizmatlariga jalb qildi.

**Amazon Destination**

Amazon shuningdek, Amazon Destination deb nomlangan mehmonxonalarni bron qilish saytiga ega edi. Bu Nyu-York va Sietl kabi shaharlarga tez sayohat qilishni rejalashtirishga yordam berish uchun ishlab chiqilgan. Xizmat faoliyati uzoq davom etmadi: 2015-yil apreldan oktyabrgacha.

**Amazon Local**

Amazon Localʼning Groupon va LivingSocialʼni eslatuvchi “qaynoq bitimlari” sayti ham 2015-yilda yopilgan. Uning yopilishi ajablanarli emas edi, chunki boshqa ikkita sayt sezilarli yutuqlarga, soʻngra keskin pasayishlarga duch keldi.

**Amazon Wallet**

Amazon Wallet 2014-yilda turli xil doʻkonlardan sovgʻa va chegirma kartalarini saqlashi mumkin boʻlgan mustaqil Android dasturi sifatida paydo boʻldi. Bunga kredit kartalarini qoʻshish mumkin deb taxmin qilingan edi, ammo loyiha ishga tushirilgandan keyin taxminan olti oy oʻtgach, 2015-yilda yopildi.

**Amazon Local Register**

Ushbu xizmat kichik oflayn biznesga smartfon orqali biriktirilgan 10 dollarlik kartani oʻquvchi yordamida Amazon orqali elektron toʻlovlarni qabul qilishga imkon berdi. 2015-yilda kompaniya qurilmani sotuvdan olib tashladi va 2016-yilda uni qoʻllab-quvvatlashni toʻxtatdi.

**Fire Phone**

2014-yil iyun oyida Bezos tantanali ravishda Fire Phoneʼning chiqarilishini eʼlon qildi, bu asosan telefon formatidagi Fire planshetidir. Sotish boshlanganidan ikki oy oʻtgach, telefon funksiyalarning yetishmasligi va yuqori narxlari uchun yomon baholarga ega boʻldi. Amazon narxni 200 dollardan 0,99 dollargacha tushirdi, biroq bir yil oʻtgach, qurilma bozordan olib tashlandi.

Tanqidchilar Fire Phone Amazonʼning birinchi va eng katta flopi deb hisoblashadi. Oʻsha yilning oktyabr oyida kompaniya oʻzining choraklik hisobotida 170 million dollarni hisobdan chiqarishni eʼlon qildi, bu asosan “Fire Phone inventarizatsiyasini va etkazib beruvchilar oldidagi majburiyatlarni baholash” bilan bogʻliq edi.

**Amazon WebPay**

Amazon WebPay PayPalʼning analogidir, bu oddiy foydalanuvchilar oʻrtasida toʻlovlarni soddalashtiradi. U 2014-yilda yopilib, xaridorlar va sotuvchilar oʻrtasida mablagʻ oʻtkazish uchun xizmat boʻlgan Amazon Payʼga aylandi.

**Amazon Askville**

Bu Yahoo Answers va Google Answersʼga oʻxshaydi, ammo foydalanuvchilar oʻyin davomida savollarga javob berishlarini soʻrashdi. Xizmat 2013-yilda oʻz faoliyatini toʻxtatdi va xabarlar arxivi 2019-yilda oʻchirib tashlandi.

**Amazon PayPhrase**

PayPhrase yordamida Amazon mijozlari tezkor toʻlov uchun noyob soʻz birikmalarini yaratishga muvaffaq boʻlishdi. Ular tanlangan toʻlov usuli va manziliga bogʻlangan va mijozlar buyurtma berish uchun faqat Amazon 1-Clickʼdagi kabi iborani va PIN-kodni kiritishlari kerak edi.

Xizmat 2009-yildan 2012-yilgacha mavjud edi.

**Amazon kim oshdi savdosi**

Amazon 1999-yilda Amazon Auction nomli eBayʼga oʻxshash kim oshdi savdosi saytini ochdi va bir necha yil oʻtib yopildi. Xizmat Amazon Marketplaceʼning kashshofiga aylandi, u yerda uchinchi tomon sotuvchilari Amazon.comʼda sotish uchun oʻz mahsulotlarini roʻyxatga olishadi.


5 июль куни Amazon асосчиси Жефф Безос компаниянинг ижроия раиси бўлиш учун бош директор лавозимидан кетади. Кўп йиллар давомида у корпоратив маданиятни яратди, унда хато бизнеснинг мақбул ва ҳатто зарур қисми ҳисобланади. Қўйида компания Безос раҳбарлиги пайтида йўл қўйган энг катта 25 хато ҳақида келтириб ўтамиз. 

**Tigel**

Amazon'га бепул ўйинчи Crucible ўйинини ривожланиши учун беш йил ва бир неча миллион доллар керак бўлди. Ўйин фойда келтирмади, чунки у етарли миқдордаги вақтда ўйинчиларни жалб қилмади. Amazon уни 2020 йил июнь ойида дўконлардан қайтариб олди.

**Amazon Spark**..

2017 йилда Amazon Instagram учун визуал харид қилиш платформаси бўлган Amazon Spark'ни ишга туширди. Ғоя харидорларга маҳсулот фотосуратлари саҳифасини кўриб чиқиш, харид қилиш ва Amazon.com'да жуда кўп турли хил таклифларни топиш имконини берди.

2019 йил ўрталарида лойиҳа ёпилди. Энди саҳифа #FoundItOnAmazon сайтига ташриф буюрувчиларни йўналтирмоқда. Компания вакилининг сўзларига кўра, Spark бутунлай йўқ бўлиб кетмаган, балки харидорларнинг талабларига мувофиқ ўзгартирилган.

**Amazon ресторанлари**

11 июнь куни Amazon Geekwire'га Amazon ресторанларини ёпаётганини эълон қилган эди. У 2015 йилда ишга туширилган ва шу куни Prime Now учун ҳам фойдаланиладиган Amazon'нинг тезкор етказиб бериш тармоғи орқали маҳаллий ресторанлардан янги тайёрланган овқатларни етказиб берган.
Кейинчалик Amazon ресторанлари хизмати АҚШнинг 20 та шаҳри ва Лондонда пайдо бўлди, у ерда у 2016 йилдан 2018 йилгача ишлаган.

**Amazon Storywriter**

4 май куни Amazon фойдаланувчиларга электрон почта орқали Amazon Storywriter ва Amazon Storybuilder 30 июнь куни ўз фаолиятини тўхтатиши тўғрисида хабар юборди. Уларнинг ёрдами билан телевидение ва кино сценарий муаллифлари сценарийларни осонгина яратиб, сўнг дарҳол уларни Amazon Studios'га кўриб чиқиш учун топширишлари мумкин эди.

Storybuilder ва Storywriter'нинг тақдири 2018 йилдан бери Amazon скриптларни кўриб чиқиш дастурини ёпганидан бери савол остида қолмоқда.

**Вақтинчалик дўконлар**

Март ойида Amazon ўзининг 87 та pop-up дўконларини ёпди, у ерда Amazon'нинг Echo ва Fire TV сингари ақлли қурилмаларига қизиққан харидорлар уларни сотиб олишдан олдин уларни реал ҳаётда кўришлари мумкин эди.

Чакана сотувчининг сўзларига кўра, компания аксарият ҳолларда харидорларни янада кенгроқ тажрибасини ва кенг танловини таъминлайдиган Amazon Books ва Amazon 4-юлдузларига кўпроқ эътибор қаратади.

**“Dash Button” чизиқ тугмаси**

Чизиқли тугмалар Amazon'да сарф материалларига буюртма беришни осонлаштирди. Бунинг учун маҳсулотни ва унинг керакли миқдорини тугмачага боғлаш керак эди. Буюртма бериш учун уни босиш кифоя. Қурилма шкафга ёки кир ювиш машинасига уланиши мумкин.

Amazon бу йил “Dash Button”ни сотишни тўхтатди. Аммо компания вакилининг сўзларига кўра, маҳсулот ғайриоддий муваффақиятга эришган, чунки харидорларга экран қурилмаларини ишлатмасдан харид қилиш имкони берилган.

Amazon вице-президенти Дениел Раушнинг таъкидлашича, “Dash Button” ақлли уйга бўлган ажойиб қадамдир: «Биз келажакда ҳар бир уйда 500 тугмача бўлишини ҳисобга олганмиз. Келажакда уйнинг ўзига ўзи қандай "ғамхўрлик" қилишини, шу жумладан харидорлар ташвишланишни истамайдиган кундалик нарсаларни тўлдиришни тасаввур қилдик."
AmazonBasics микротўлқинли печи энди бодроққа автоматик равишда буюртма беришга қодир, шунинг учун алоҳида 5 доллар тугмачасига эҳтиёж қолмайди.

**Amazon Tap**

Amazon Tap — бу Alexa'ни қўллаб-қувватлайдиган Amazon ақлли карнайларининг кўчма версияси. 2018 йил охирида ушбу қурилма бутунлай ишлаб чиқаришни тўхтатди ва унинг саҳифасида «синовдан ўтган ва янги ишлаши учун сертификатланган» янгиланган версиясини сотиб олиш мумкинлиги тўғрисида хабар пайдо бўлди.
Аммо компания деярли ҳар қандай қурилмада Alexa'ни ўрнатганлиги сабабли, Amazon Tap энди кўп нарсага муҳтож эмас.

**“Instant Pickup” — тезда олиб кетиш**

2017 йилда Amazon қисқа вақт ичида товарларни сотиб олишнинг “Instant Pickup” деб номланган янги усулини тақдим этди. Илова орқали истеъмолчилар, масалан, ичимликлар ва зарур нарсаларга буюртма бериши мумкин. Буюртма берганидан бир неча дақиқа ўтгач, Amazon ходими буюртмани “Instant Pickup”га жойлаштиради ва уни штрих-код ёрдамида олиш мумкин.
 
2018 йилда чакана савдо вакили хизмат ёпилишини эълон қилди. Бироқ, бу айнан қачон содир бўлганига аниқлик киритилмаган.

**Amazon чипталари**

Хизмат 2015 йилда Буюк Британияда, АҚШ билан таққослаганда эксклюзив шартномалари кам бўлган бозорда бошланган. Бироқ, у 2018 йилидаёқ ёпилган ва АҚШнинг режалаштирилган жойлашуви 2017 йилда бекор қилинган.

Жорий йилнинг бошида Amazon'нинг шўъба корхонаси бўлган Whole Foods бутун Whole Foods 365 дўкони ёпилишини эълон қилди. Дастлаб улар ёш истеъмолчиларга йўналтирилган ва ўзларининг товар номи остида бюджет маҳсулотларини таклиф қилишган. Ёпилиш сабаби сифатида компания 365 дўкон ва оддий Whole Foods товарлари нархидаги фарқ унчалик аҳамиятли бўлмаётганлигини келтирди.

**Маҳаллий сотувчиларнинг маҳсулотлари билан Amazon Fresh**

Amazon Fresh — бу FreshDirect ва Peapod'га ўхшаш янги озиқ-овқат етказиб бериш хизмати. 2018 йилда Amazon учинчи томон сотувчиларни платформадан олиб ташлади ва Маҳаллий бозор сотувчиси ташаббусини ёпди, бу эса сотувчиларга ўз маҳсулотларини Amazon Fresh буюртмалари билан бирга харидорларга этказиб беришга имкон берди.

**Quidsi**

2010 йилда Amazon Quidsi'ни 545 миллион долларга сотиб олди. Компания Марк Лор ва Винит Бҳарара томонидан ташкил этилган ва Diaper.com интернет-дўконига эгалик қилган, у Soap.com, Wag.com, BeautyBar.com, Casa.com ва YoYo.com'га бўлинган.
 
Amazon 2017 йилда компанияни даромад келтира олмаслигини айтиб Quidsi'ни ёпди. Кейинчалик Jet.com'га асос солинган, уни Walmart 3 миллиард доллардан кўпроққа сотиб олган.

**Endless.com**

2007 йилда Amazon ўзининг Endless.com онлайн кийим дўконини ишга туширди, у компаниянинг биринчи мустақил онлайн брендига айланди. Сайт пойабзал ва аксессуарлар сотишга ихтисослашган.
 
Endless.com 2012 йилда ёпилган ва сайтга ташриф буюрувчилар энди Amazon.com/fashion манзилига йўналтирилган.

**MyHabit.com**

Amazon MyHabit.com флеш-савдоси сайтини 2016 йилда ёпиб қўйди. Кейинчалик у Amazon Fashion бўлимининг катта қисмига айланди. Бироқ, Endless.com'дан фарқли ўлароқ, MyHabit.com'га ҳавола ташриф буюрувчиларни Amazon.com/Fashion'га йўналтирмайди.
Amazon веб-дўкони
Amazon бир вақтлар кичик ва ўрта бизнес учун ўз дўконини ташкил этиш ва маҳсулотларни Интернетда сотиш имконини берадиган платформага эга эди. 2015 йилда Amazon веб-дўкон бир йилга ёпилишини эълон қилди. Кейинчалик, чакана дўкон Shopify билан ҳамкорликка киришди ва у мижозларни ушбу компания хизматларига жалб қилди.

**Amazon Destination**

Amazon шунингдек, Amazon Destination деб номланган меҳмонхоналарни бронь қилиш сайтига эга эди. Бу Нью-Йорк ва Сиэтл каби шаҳарларга тез саёҳат қилишни режалаштиришга ёрдам бериш учун ишлаб чиқилган. Хизмат фаолияти узоқ давом этмади: 2015 йил апрелдан октябргача.

**Amazon Local**

Amazon Local'нинг Groupon ва LivingSocial'ни эслатувчи «қайноқ битимлари» сайти ҳам 2015 йилда ёпилган. Унинг ёпилиши ажабланарли эмас эди, чунки бошқа иккита сайт сезиларли ютуқларга, сўнгра кескин пасайишларга дуч келди.

**Amazon Wallet**

Amazon Wallet 2014 йилда турли хил дўконлардан совға ва чегирма карталарини сақлаши мумкин бўлган мустақил Android дастури сифатида пайдо бўлди. Бунга кредит карталарини қўшиш мумкин деб тахмин қилинган эди, аммо лойиҳа ишга туширилгандан кейин тахминан олти ой ўтгач, 2015 йилда ёпилди.

**Amazon Local Register**

Ушбу хизмат кичик офлайн бизнесга смартфон орқали бириктирилган 10 долларлик картани ўқувчи ёрдамида Amazon орқали электрон тўловларни қабул қилишга имкон берди. 2015 йилда компания қурилмани сотувдан олиб ташлади ва 2016 йилда уни қўллаб-қувватлашни тўхтатди.

**Fire Phone**

2014 йил июнь ойида Безос тантанали равишда Fire Phone'нинг чиқарилишини эълон қилди, бу асосан телефон форматидаги Fire планшетидир. Сотиш бошланганидан икки ой ўтгач, телефон функцияларнинг етишмаслиги ва юқори нархлари учун ёмон баҳоларга эга бўлди. Amazon нархни 200 доллардан 0,99 долларгача туширди, бироқ бир йил ўтгач, қурилма бозордан олиб ташланди.
 
Танқидчилар Fire Phone Amazon'нинг биринчи ва энг катта флопи деб ҳисоблашади. Ўша йилнинг октябрь ойида компания ўзининг чораклик ҳисоботида 170 миллион долларни ҳисобдан чиқаришни эълон қилди, бу асосан “Fire Phone инвентаризациясини ва этказиб берувчилар олдидаги мажбуриятларни баҳолаш" билан боғлиқ эди.

**Amazon WebPay**

Amazon WebPay PayPal'нинг аналогидир, бу оддий фойдаланувчилар ўртасида тўловларни соддалаштиради. У 2014 йилда ёпилиб, харидорлар ва сотувчилар ўртасида маблағ ўтказиш учун хизмат бўлган Amazon Pay'га айланди.

**Amazon Askville**

Бу Yahoo Answers ва Google Answers'га ўхшайди, аммо фойдаланувчилар ўйин давомида саволларга жавоб беришларини сўрашди. Хизмат 2013 йилда ўз фаолиятини тўхтатди ва хабарлар архиви 2019 йилда ўчириб ташланди.

**Amazon PayPhrase**

PayPhrase ёрдамида Amazon мижозлари тезкор тўлов учун ноёб сўз бирикмаларини яратишга муваффақ бўлишди. Улар танланган тўлов усули ва манзилига боғланган ва мижозлар буюртма бериш учун фақат Amazon 1-Click'даги каби иборани ва ПИН-кодни киритишлари керак эди.

Хизмат 2009 йилдан 2012 йилгача мавжуд эди.

Amazon ким ошди савдоси

Amazon 1999 йилда Amazon Auction номли eBay'га ўхшаш ким ошди савдоси сайтини очди ва бир неча йил ўтиб ёпилди. Хизмат Amazon Marketplace'нинг кашшофига айланди, у ерда учинчи томон сотувчилари Amazon.com'да сотиш учун ўз маҳсулотларини рўйхатга олишади.


5-iyul kuni Amazon asoschisi Jeff Bezos kompaniyaning ijroiya raisi boʻlish uchun bosh direktor lavozimidan ketadi. Koʻp yillar davomida u korporativ madaniyatni yaratdi, unda xato biznesning maqbul va hatto zarur qismi hisoblanadi. Qoʻyida kompaniya Bezos rahbarligi paytida yoʻl qoʻygan eng katta 25 xato haqida keltirib oʻtamiz. 

Tigel

Amazonʼga bepul oʻyinchi Crucible oʻyinini rivojlanishi uchun besh yil va bir necha million dollar kerak boʻldi. Oʻyin foyda keltirmadi, chunki u yetarli miqdordagi vaqtda oʻyinchilarni jalb qilmadi. Amazon uni 2020-yil iyun oyida doʻkonlardan qaytarib oldi.


5 июль куни Amazon асосчиси Жефф Безос компаниянинг ижроия раиси бўлиш учун бош директор лавозимидан кетади. Кўп йиллар давомида у корпоратив маданиятни яратди, унда хато бизнеснинг мақбул ва ҳатто зарур қисми ҳисобланади. Қўйида компания Безос раҳбарлиги пайтида йўл қўйган энг катта 25 хато ҳақида келтириб ўтамиз. 

Tigel

Amazon'га бепул ўйинчи Crucible ўйинини ривожланиши учун беш йил ва бир неча миллион доллар керак бўлди. Ўйин фойда келтирмади, чунки у етарли миқдордаги вақтда ўйинчиларни жалб қилмади. Amazon уни 2020 йил июнь ойида дўконлардан қайтариб олди.


Jeff Bezosning Amazonʼdagi faoliyatida 25 ta eng katta xatolari

Жефф Безоснинг Amazon'даги фаолиятида 25 та энг катта хатолари

Texnologiya

Технология

**Elon Mask biznesining SWOT tahlili**

Tesla – bu innovatsion kompaniya: u avtopilot texnologiyasini, sun’iy intellektni ishlab chiqadi, elektromobillar uchun rekord stavkalarni o‘rnatadi va o‘z avtomobillarini ko‘rgazma zallarida emas, balki veb-sayt orqali sotadi. Ammo, shu bilan birga, korxonalar har yili tadqiqotlarga millionlab dollar sarflaydilar va shu orqali yangilik uchun qarzga botadilar.

Va Tesla'ning mavqei har qachongidan ham kuchliroq bo‘lsa-da, kompaniya o‘zining zaif tomonlari va tashqi tahdidlarini e’tiborsiz qoldirolmaydi.

SWOT tahlilidan foydalanib, biz Tesla'ning biznesini molekulalarga ajratamiz va Elon Mask nimadan qo‘rqishi va o‘zini qayerda mustahkamlashi kerakligini bilib olamiz.

**Kuchli tomonlar – Tesla'ning kuchli tomonlari nimada**

**1.Brendning nomi**

Tesla o‘z sohasida elektr kashshoflari. Agar siz yo‘lovchidan qanday elektromobilni bilishini so‘rasangiz, ehtimol "Tesla" deb javob beradi. Kompaniyaning shunchalik kuchli brendi borki, uning raqobatchilardan ustun bo‘lishi uchun uning nomi kifoya.

**2.Innovatsionlik**

Tesla avtomobillari yuqori texnologiyali. Tarixdagi eng tez ishlab chiqariladigan mashina – Tesla S Plaid elektromobillar uchun bitta zaryad bilan 837 km masofani bosib o‘tib, 2,1 soniyadan kamroq vaqt ichida 100 km tezlikka erisha oladi.

Va agar raqobatchilar hali ham bu ko‘rsatkichlarga erishishga harakat qilsalar, sun’iy intellekt va Tesla'ning avtopiloti erishib bo‘lmaydigan cho‘qqisi, ya’ni kompaniyaning asosiy tramp kartasi bo‘lib qoladi.

**3.Biznes modeli**

Boshqa avtomobil ishlab chiqaruvchilardan farqli o‘laroq, Tesla avtosalonlarning ko‘pini yopdi, qolganlari ko‘rgazma zallari sifatida qayta formatlandi.

Siz mashinani rasmiy veb-sayt orqali sotib olishingiz mumkin, bu yerda xaridorlar uning konfiguratsiyasini o‘zi tanlaydilar. Bu biznes-model Tesla'ning xarajatlarini kamaytirishga imkon berdi.

Bundan tashqari, kompaniya mijozlarga juda e’tibor qaratadi. Ularning yondashuvi mijoz uchun qo‘shimcha qiymat yaratishdir. Masalan, ular dasturiy ta’minotni yangilash orqali sotilgan mashinalarini doimiy ravishda takomillashtirib borishadi – va ular buni bepul qilishadi.

Bundan tashqari, Tesla'ning mobil texniklari bor, agar u mashinada muammoga duch kelsa, mijozning manziliga tashrif buyuradi. Model S egalari tarmoq orqali ma’lumotlarni almashishlari mumkin – va texniklar muammolarni hatto masofadan turib ham bartaraf etishlari mumkin.

**4.Aksiyalarning yuqori narxi**

Tesla dunyodagi ikkita yirik bozorda – Xitoy va Amerikada yetakchi o‘rinni egallaydi. Masalan, 10 yil oldin kompaniyaning aksiyalari 5 dollarga teng bo‘lib, asta-sekin qimmatlashib borardi. 2020-yilda keskin o‘sish kuzatildi - xarajatlar 740% ga oshdi va eng yuqori cho‘qqisida 883 dollarga yetdi.

2021-yil iyun oyidan aksiyalar barqaror va ularning narxi 688 dollarni tashkil qiladi.

Ammo bu hali Tesla'ning raqobatchilaridan ancha ko‘p. Taqqoslash uchun, Volkswagen aksiyalari bir vaqtning o‘zida 256 dollar turadi.

**5.Qonuniy kreditlarni sotish**

Tesla raqobatchilaridan pul ishlashni o‘rgandi. 2020-yilda kompaniya birinchi marta 721 million dollar sof foyda ko‘rdi va bunga Tesla kompaniyasidan normativ kreditlar sotib olgan oddiy avtomobil ishlab chiqaruvchilari yordam berishdi.

Normativ yoki Amerika Qo‘shma Shtatlarida aytilganidek, ZEV kreditlari avtomobil ishlab chiqaruvchilari chiqindilari nol bo‘lgan transport vositalarini sotish uchun oladigan ballardir.

"Yashil" qonunchilikni buzganlik uchun jarimaga tortilmaslik uchun AQShning ba’zi shtatlarida benzinli avtomobil ishlab chiqaruvchilari elektromobillar yaratuvchilardan kerakli miqdordagi ballarni sotib olishlari mumkin.

**6.Ish beruvchining brendi**

Universum ma’lumotlariga ko‘ra, 2020-yilda Tesla Amerika muhandisligi bitiruvchilari kirmoqchi bo‘lgan kompaniyalar ro‘yxatida birinchi o‘rinni egallagan. Ideal ish muhiti Tesla'ga eng yaxshi iste’dodlarni jalb qilishga yordam beradi.

Sizning rahbaringiz Elon Mask bo‘lsa, bu ajablanarli emas.

**Kamchiliklari. Qayerda kompaniya yutqazadi**

**1.Ishlab chiqarish jarayonlari**

Tesla va uning rahbarining yuqori baholangan ambitsiyalari – bu ortiqcha, lekin ularni haqiqatga aylantirish har doim ham mumkin emas.
2019-yilda Elon Tesla Network xizmatini 2020-yil oxirigacha ishga tushirishga va’da berdi – avtopilotli 1 million robotli taksilar. Hozircha bunday mashinalar chiqarilmagan va loyihaning yangi boshlanish sanalari noma’lum. Ishlab chiqarishdagi qiyinchiliklar oldin ham bo‘lgan, Tesla Model X'ning chiqarilishi ikki yilga kechiktirilgan.

**2.Xaridorlarning munosabati**

Iste’molchilar hali ham elektromobillarni oddiy avtomobillar deb bilishmaydi – ko‘pchilik ichki yonish dvigatellarini afzal ko‘rishadi. Bozorni barqaror transport mavzusida qo‘shimcha ravishda "o‘qitish" kerak. Masalan, tadqiqotga ko‘ra, 2019- yilda so‘rovda qatnashgan amerikaliklarning 42 foizi hali ham elektromobillar benzin bilan yonilg‘i quyishgan deb o‘ylashgan.

**3.Modellarga har xil talab**
 
Tesla avtomobillari bir xil darajada talabga ega emas. 3 va Y modellari mashhur bo‘lsa-da, masalan, S va X kamroq sotib oladilar.
Ikkinchisi raqobatchilarning mashinalariga va Tesla'ning boshqa modellariga qaraganda ancha qimmat, bu ularga bo‘lgan talabga jiddiy ta’sir qiladi. Tesla Model S elektromobilining narxi 79 990 dollardan, Tesla Model 3 esa 38 490 dollardan boshlanadi. Masalan, Nissan Leaf xaridorga atigi 31 620 dollarga tushadi.

**4.Dunyodagi pozitsiyalar**

Kompaniya AQSh va Xitoy bozorlarida faol, ammo qolganlari bilan kurasha olmaydi. 2020-yilda Tesla'ning Yevropadagi sotuvi 30%ga, masalan, rivojlangan Gollandiya va Norvegiyada – mos ravishda 78% va 75%ga kamaydi.

**5.Yo‘qotishlar**

Moliyaviy muvaffaqiyat va Tesla bir xil ma’noga ega emas. Biznes butun tarixi davomida zarar ko‘rdi – va faqat 2020-yilda 721 million dollar foydaga erishdi, xususan, tartibga soluvchi kreditlar sotilishi evaziga. Masalan, 2019-yilda Tesla 862 million dollar zarar ko‘rdi.

**Элон Маск бизнесининг SWОТ таҳлили**

Tesla – бу инновацион компания: у автопилот технологиясини, сунъий интеллектни ишлаб чиқади, электромобиллар учун рекорд ставкаларни ўрнатади ва ўз автомобилларини кўргазма залларида эмас, балки веб-сайт орқали сотади. Аммо, шу билан бирга, корхоналар ҳар йили тадқиқотларга миллионлаб доллар сарфлайдилар ва шу орқали янгилик учун қарзга ботадилар.

Ва Tesla'нинг мавқеи ҳар қачонгидан ҳам кучлироқ бўлса-да, компания ўзининг заиф томонлари ва ташқи таҳдидларини эътиборсиз қолдиролмайди.

SWОТ таҳлилидан фойдаланиб, биз Tesla'нинг бизнесини молекулаларга ажратамиз ва Элон Маск нимадан қўрқиши ва ўзини қаерда мустаҳкамлаши кераклигини билиб оламиз.

**Кучли томонлар – Tesla'нинг кучли томонлари нимада**

**1.Бренднинг номи**

Tesla ўз соҳасида электр кашшофлари. Агар сиз йўловчидан қандай электромобилни билишини сўрасангиз, эҳтимол "Tesla" деб жавоб беради. Компаниянинг шунчалик кучли бренди борки, унинг рақобатчилардан устун бўлиши учун унинг номи кифоя.

**2.Инновационлик**

Tesla автомобиллари юқори технологияли. Тарихдаги энг тез ишлаб чиқариладиган машина – Tesla S Plaid электромобиллар учун битта заряд билан 837 км масофани босиб ўтиб, 2,1 сониядан камроқ вақт ичида 100 км тезликка эриша олади.

Ва агар рақобатчилар ҳали ҳам бу кўрсаткичларга эришишга ҳаракат қилсалар, сунъий интеллект ва Tesla'нинг автопилоти эришиб бўлмайдиган чўққиси, яъни компаниянинг асосий трамп картаси бўлиб қолади.

**3.Бизнес модели**

Бошқа автомобиль ишлаб чиқарувчилардан фарқли ўлароқ, Tesla автосалонларнинг кўпини ёпди, қолганлари кўргазма заллари сифатида қайта форматланди.

Сиз машинани расмий веб-сайт орқали сотиб олишингиз мумкин, бу ерда харидорлар унинг конфигурациясини ўзи танлайдилар. Бу бизнес-модель Tesla'нинг харажатларини камайтиришга имкон берди.

Бундан ташқари, компания мижозларга жуда эътибор қаратади. Уларнинг ёндашуви мижоз учун қўшимча қиймат яратишдир. 

Масалан, улар дастурий таъминотни янгилаш орқали сотилган машиналарини доимий равишда такомиллаштириб боришади – ва улар буни бепул қилишади.

Бундан ташқари, Tesla'нинг мобил техниклари бор, агар у машинада муаммога дуч келса, мижознинг манзилига ташриф буюради. 

Модель С эгалари тармоқ орқали маълумотларни алмашишлари мумкин – ва техниклар муаммоларни ҳатто масофадан туриб ҳам бартараф этишлари мумкин.

**4.Акцияларнинг юқори нархи**

Tesla дунёдаги иккита йирик бозорда – Хитой ва Америкада етакчи ўринни эгаллайди. Масалан, 10 йил олдин компаниянинг акциялари 5 долларга тенг бўлиб, аста-секин қимматлашиб борарди. 2020 йилда кескин ўсиш кузатилди - харажатлар 740% га ошди ва энг юқори чўққисида 883 долларга етди. 2021 йил июнь ойидан акциялар барқарор ва уларнинг нархи 688 долларни ташкил қилади.

Аммо бу ҳали Tesla'нинг рақобатчиларидан анча кўп. Таққослаш учун,Volkswagen акциялари бир вақтнинг ўзида 256 доллар туради.

**5.Қонуний кредитларни сотиш**

Tesla рақобатчиларидан пул ишлашни ўрганди. 2020 йилда компания биринчи марта 721 миллион доллар соф фойда кўрди ва бунга Tesla компаниясидан норматив кредитлар сотиб олган оддий автомобиль ишлаб чиқарувчилари ёрдам беришди.

Норматив ёки Америка Қўшма Штатларида айтилганидек, ZEV кредитлари автомобиль ишлаб чиқарувчилари чиқиндилари ноль бўлган транспорт воситаларини сотиш учун оладиган баллардир.

"Яшил" қонунчиликни бузганлик учун жаримага тортилмаслик учун АҚШнинг баъзи штатларида бензинли автомобиль ишлаб чиқарувчилари электромобиллар яратувчилардан керакли миқдордаги балларни сотиб олишлари мумкин.

**6.Иш берувчининг бренди**

Universum маълумотларига кўра, 2020 йилда Tesla Америка муҳандислиги битирувчилари кирмоқчи бўлган компаниялар рўйхатида биринчи ўринни эгаллаган. Идеал иш муҳити Tesla'га энг яхши истеъдодларни жалб қилишга ёрдам беради.

Сизнинг раҳбарингиз Элон Маск бўлса, бу ажабланарли эмас.

**Камчиликлари. Қаерда компания ютқазади**

**1.Ишлаб чиқариш жараёнлари**

Tesla ва унинг раҳбарининг юқори баҳоланган амбициялари – бу ортиқча, лекин уларни ҳақиқатга айлантириш ҳар доим ҳам мумкин эмас.

2019 йилда Элон Tesla Network хизматини 2020 йил охиригача ишга туширишга ваъда берди – автопилотли 1 миллион роботли таксилар. Ҳозирча бундай машиналар чиқарилмаган ва лойиҳанинг янги бошланиш саналари номаълум. Ишлаб чиқаришдаги қийинчиликлар олдин ҳам бўлган, Tesla Модель Х'нинг чиқарилиши икки йилга кечиктирилган.

**2.Харидорларнинг муносабати**

Истеъмолчилар ҳали ҳам электромобилларни оддий автомобиллар деб билишмайди – кўпчилик ички ёниш двигателларини афзал кўришади. Бозорни барқарор транспорт мавзусида қўшимча равишда "ўқитиш" керак. Масалан, тадқиқотга кўра, 2019- йилда сўровда қатнашган америкаликларнинг 42 фоизи ҳали ҳам электромобиллар бензин билан ёнилғи қуйишган деб ўйлашган.

**3.Моделларга ҳар хил талаб**

Tesla автомобиллари бир хил даражада талабга эга эмас. 3 ва Y моделлари машҳур бўлса-да, масалан, S ва Х камроқ сотиб оладилар.

Иккинчиси рақобатчиларнинг машиналарига ва Tesla'нинг бошқа моделларига қараганда анча қиммат, бу уларга бўлган талабга жиддий таъсир қилади. Tesla Модель S электромобилининг нархи 79 990 доллардан, Tesla Модель 3 эса 38 490 доллардан бошланади.

Масалан, Nissan Leaf харидорга атиги 31 620 долларга тушади.

**4.Дунёдаги позициялар**

Компания АҚШ ва Хитой бозорларида фаол, аммо қолганлари билан кураша олмайди. 2020 йилда Tesla'нинг Европадаги сотуви 30%га, масалан, ривожланган Голландия ва Норвегияда – мос равишда 78% ва 75%га камайди.

**5.Йўқотишлар**

Молиявий муваффақият ва Tesla бир хил маънога эга эмас. Бизнес бутун тарихи давомида зарар кўрди – ва фақат 2020 йилда 721 миллион доллар фойдага эришди, хусусан, тартибга солувчи кредитлар сотилиши эвазига. Масалан, 2019 йилда Tesla 862 миллион доллар зарар кўрди.



Elon Mask biznesining SWOT tahlili
Tesla – bu innovatsion kompaniya: u avtopilot texnologiyasini, sun’iy intellektni ishlab chiqadi, elektromobillar uchun rekord stavkalarni o‘rnatadi va o‘z avtomobillarini ko‘rgazma zallarida emas, balki veb-sayt orqali sotadi. Ammo, shu bilan birga, korxonalar har yili tadqiqotlarga millionlab dollar sarflaydilar va shu orqali yangilik uchun qarzga botadilar.


Элон Маск бизнесининг SWОТ таҳлили
Tesla – бу инновацион компания: у автопилот технологиясини, сунъий интеллектни ишлаб чиқади, электромобиллар учун рекорд ставкаларни ўрнатади ва ўз автомобилларини кўргазма залларида эмас, балки веб-сайт орқали сотади. Аммо, шу билан бирга, корхоналар ҳар йили тадқиқотларга миллионлаб доллар сарфлайдилар ва шу орқали янгилик учун қарзга ботадилар.


medium_maqola1.jpg

small_maqola1.jpg

thumbnail_maqola1.jpg

maqola1.jpg

Tesla nima sababdan sinishi mumkin: kompaniyaning kuchli tomonlari va kamchiliklari 

Tesla нима сабабдан синиши мумкин: компаниянинг кучли томонлари ва камчиликлари 

Hozirgi kunda turli xil taomlar tayyorlashni oʻrgatuvchi kurslar kundan kunga ommalashib bormoqda. Ularni turli xil format va yoʻnalishlarda butun Oʻzbekiston boʻylab uchratish mumkin. Onlayn va offlayn formatda faoliyat yurituvchi ushbu kurslar kichik uy oshxonasidagi darslardan, hozirda professional jihozlangan alohida formatdagi studiyalargacha kengaydi. Mazkur faoliyatni tadbirkorlikning alohida turi sifatida koʻrishimiz mumkin. Toʻgʻri strategik reja asosida ish yuritilsa yaxshi daromad keltiruvchi biznesga aylantirishimiz mumkin. 

Bugunga “Biznes gʻoya” ruknimizda ushbu faoliyat turi bilan birinchilardan boʻlib ish yuritishni boshlagan va hozirgi kunda bir nechta studiyalar ochishga muvaffaq boʻlgan Vkusno.uz kulinar studiyasi asoschilari Sevara Oganova va uning turmush oʻrtogʻi Gregoriy Oganov “Biznes Rivoj” onlayn jurnali uchun oʻz muvaffaqiyat sirlari bilan boʻlishishdi. 

**Sevara Oganova 25 yosh. Vkusno.uz blogi va pazandachilik studiyasi asoschisi. Sevara oʻz ish faoliyatini Instagram ijtimoiy tarmogʻida turli taomlar va shirinliklar tayyorlashning video retseptlari bilan boʻlishishdan boshlagan. Hozirgi kunda Vkusno.uz blogi 422 ming obunachiga yurtimizdagi eng yirik pazandachilik bloglaridan hisoblanadi. Shuningdek, Sevara Oganova  turmush oʻrtogʻi bilan birgalikda Oʻzbekiston boʻylab bir nechta filiallariga ega kulinar studiyalar ochishga muvaffaq boʻldi.**

**Gregoriy Oganov (Sevaraning turmush oʻrtogʻi):**

Sevaraning ushbu sohaga kirib kelishi koʻpchilik kabi eng anʼanaviy tarzda oddiy pazandachilik kurslariga qatnashi va yangi taomlarni oʻrganishdan boshlangan. U har doim biror noodatiy taomlar tayyorlashga, turli shirinliklar pishirishga juda qiziqqan. Shu sababli kulinar kurslardagi tajribasi uning bu yoʻnalishdagi qiziqish va iqtidorini yanada yaxshiroq ochilishiga sabab boʻldi. 

**Sevara Oganova:**

Men pazandachilik kursini tugatganimdan soʻng u yerda oʻrganganlarimni asta sekinlik bilan Instagramʻdagi sahifamda boʻlishishni boshladim. 

Chiroyli va ishtahani ochuvchi suratlar koʻpchilikda qiziqish uygʻota boshladi va mendan taomlar va shirinliklarning retseptini soʻrashni boshlashdi. 

Men pishirgan narsalarimni retseptlari bilan boʻlishishni, yana yangi, turli, noodatiy retseptlarni izlab topishni boshladim. Shu tariqa oʻzim sezmagan holda mening Instagram sahifam obunachilari sezilarli tarzda oʻsishni boshladi. Bu allaqachon pazandachilik blogiga aylanib boʻlgan edi. Shu tarzda menga ushbu taomlarni pishirishni oʻrgatishimni, bu uchun kurslar ochishimni soʻrash takliflari tusha boshladi. 

2018-yil men oʻz uyim oshxonasida 4 ta oʻquvchiga birinchi kulinariya darslarimizni oʻtishni boshladim. Bu menga juda katta zavq berar edi. Qizlarga kurs davomida bir nechta turli xil taomlar, salatlar va shirinliklar pishirishni oʻrgatdim. Ammo…. Bu darslardan menga moliyaviy tarafdan umuman foyda boʻlmadi. Chunki men kurslarni xarajatlarini toʻliq hisoblamasdan, qanday vaziyatlar boʻlishi mumkinligini bilmasdan tashkil qilgan edim. 

**Gregoriy Oganov:** 

Sevara biznesda tajribasizligi tufayli birinchi oʻquvchilaridan moliyaviy tarafdan foyda koʻra olmadi ammo bu oʻz qiziqishi tomon qoʻyilgan birinchi qadam edi va ushbu sohaning oʻziga xosliklarini ochishga bu yoʻnalish bilan tanishishga yangi eshiklarni ochib berdi. Ushbu tajribadan keyin, u barcha hisob kitoblarni qaytadan qilib, kurs rejasi, pishiriladigan taomlar menyusi va oʻqish davomida boʻladigan xarajatlarni qayta hisoblab yangi dastur yaratdi. 

Bu safar oʻquvchilar soni 10 dan oshiqroq boʻldi va hovlidagi kengroq oshxonada darslar oʻtila boshlandi. Talab kundan kunga orta boshladi. Ushbu kursda oʻqishni xohlovchilar taklifi doimiy edi va uydagi oshxona bu uchun endi kichiklik qilar edi. 

**Ilk pazandachilik studiyasining ochilishi** 

Men Sevaradan ushbu kurslarga jiddiyroq yondashishni va alohida pazandachilik studiyasi ochishni taklif qildim. U bundan juda xursand boʻldi va anchadan beri shu gʻoya haqida oʻylayotganini aytdi. Shu tariqa biz professional pazandachilik studiyasi ochish ishlariga kirishdik.

![goya2.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/goya2_2f0c1774e1.jpg)

**Biz uchun birinchi masala bu joylashuv edi**

Kurslarga boʻlgan talab shaharning deyarli barcha nuqtalaridan mavjud edi. Shu sababli uni albatta shahar markazida barcha tumanlardan kelish oson boʻlgan hududda ochish zarur edi. Bizning asosiy auditoriyamiz talabalar va oʻquvchilar boʻlganligi tufayli, bu yerga barcha avtobus va metro bekatlari boʻlishi zarur edi. Shuningdek, yana bir ahamiyatli jihati, bu kurslarga asosan faqat qizlar tashrif buyuradi. Kurslar kunning turli vaqtlari koʻpincha darsdan va ishdan keluvchilar uchun kunning ikkinchi yarmida, kechqurun boʻlar edi. Shu sababli studiyani barcha uchun xavfsiz, tinch joyda tanlashga majbur edik. Shunda biz Darhon hududini tanladik. Bu yerda ijara toʻlovlari ancha yuqori boʻlsa ham hamma uchun kelishga qulay va xavfsiz hudud edi. Ota-onalar oʻz qizlarini qoʻrqmasdan bexavotir yuborishlari mumkin edi. 

**Studiya uchun jihozlar tanlash**

Biz yetarlicha yorugʻlik va balandlikka ega bino topganimizdan soʻng uni jihozlash ishlariga kirishdik. Sevara u yerni albatta oʻz orzusidagi super oshxonaga aylantirishni xohladi. U yerda eng soʻngi rusumdagi pech va texnikalarni olishni rejalashtirdi. Buning uchun oʻsha paytda yetarli mablagʻ ham bor edi. 

Ammo biz oʻzgacha yoʻl tutdik. Kurslarimiz narxi barcha qatlamdagi insonlar uchun hamyonbop boʻlganligi tufayli tashrif buyuruvchilarning uyida biz studiyaga qoʻymoqchi boʻlgan qimmat texnikalar va super oshxona jihozlari barchaning ham uyida boʻlmasligi mumkin edi. Bu esa oʻquvchilarda ertaga uyda ushbu narsani pishirib takrorlaganda aʼlo darajada chiqmasligiga gumon va ishonchsizlik tugʻdirishi mumkin edi. 

Shu sababli biz barcha oʻquvchilar sotib olishi mumkin boʻlgan, ammo sifatli va hamyonbop oshxona texnikalarini tanlashga qaror qildik. 

**Maqsadimiz taom tayyorlashda oddiy texnikada ham yuqori sifatdagi va mazali taomlar tayyorlash mumkin ekanligini isbotlash edi. Va biz buni aʼlo darajada uddaladik.** 

**Oʻquv dasturi tuzish** 

Biz oʻquv dasturi va uning narxini hisoblashda ham oʻz qadriyatlarimizga sodiq qolishga hamda kurslarni barcha uchun hamyonbop boʻlishiga harakat qildik. Koʻpchilik studiyamizdagi narxlar bilan tanishishganida demokratik narxlarimizni koʻrib hatto hayratlanib mamnun boʻlishardi. 
Shuningdek, biz barcha uyida tayyorlashi va oddiy bozorlarda ham topish mumkin boʻlgan mahsulotlardan tayyorlanadigan taom hamda shirinliklarni kurs dasturiga kiritganmiz.

**Asosiy tamoyilimiz, uydagi mahsulotlar va restorandagi kabi sifat va tayyorlovdir!**

**Yangi studiya va viloyatlarda filiallar ochish** 

Men Sevaraga ushbu biznesda har doim tashkiliy masalalar boʻyicha qoʻldan kelgancha maslahat va yordam berib kelganman. Biznes tobora kengayishi va oʻqishni xohlovchilar soni keskin ortishi tufayli biz studiyani yanada kengaytirishimiz, yangi xodimlar yollashimiz va ular uchun ofis tashkillashtirishimiz zarur edi. Shunda biz buni oilaviy biznesga aylantirishga qaror qildik. Undan oldin men umumiy ovqatlanish yoʻnalishi boʻyicha va tadbirkorlik bilan shugʻullanib kelganman. Shu tufayli oʻz tajribalarimga asoslanib bu ish bilan jiddiy shugʻullanishga qaror qildim. 

![goya3.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/goya3_ce47e1d0ad.jpg)

Biz ikki qavatdan iborat yangi binoga koʻchdik. Qoʻngʻiroqlarga javob beruvchi alohida Koll-sentr tashkil qildik. Shuningdek, mijozlarni kutib olish va tashkiliy masalalar bilan shugʻullanuvchi administratorlarni ishga oldik. Hozirda studiyamizning ikkinchi qavati xodimlar uchun ofisdan iborat. 
Tanishlarim va yaqinlarim menga viloyatlarda birgalikda Vkusno.uz filialini ochish taklifi bilan chiqishdi. Shu tariqa biz yangi biznes va viloyatlarda kengayish rejasini tuzishni, uni boshqarish hamda sistemalashtirish yoʻllari bilan shugʻullana boshladik. Ilk filialimizni Fargʻonada ochdik. 

Keyinchalik  Qoʻqon shahrida ham filiallar ochishga muvaffaq boʻldik
Albatta bu yoʻnalishda hali yangimiz va oʻrganishda davom etmoqdamiz. 

**Hozirda biz  franshiza paketini ishlab chiqmoqdamiz  va keyingi yildan viloyatlar bo`ylab franshiza yoʻnalishi boʻyicha yanada kengaymoqchimiz.** 

**Reklama va PR** 

Ushbu kurslarni ochganimizdan ancha vaqtgacha alohida reklama berish bilan shugʻullanmaganmiz. Sevara yaratgan dastur, uning pazandachilik qobiliyati barchaga shu daraja yoqdiki faqat ogʻzaki tavsiyalar orqali biz oʻsishda davom etdik. 

Baʼzan ijtimoiy tarmoqlardagi blogerlar va mashhur insonlar bizning retseptlarimiz bilan boʻlishadi va xolis izoh qoldirishadi. Bu ham biz uchun albatta yaxshi reklama sifatida ishlaydi. 

Ammo bozor kengaymoqda va raqobatchilar kundan kunga koʻpaymoqda. Fikrimcha yaxshi biznes albatta oʻzini reklama qilishi zarur. Biz yaqindan beri ijtimoiy tarmoqlardagi reklama va targetdan foydalanishni boshladik va bu yaxshi natija bermoqda. 

**Ushbu biznesni boshlamoqchi boʻlganlarga maslahat** 

Biz qanchalik oldin boshlagan boʻlsak ham mazkur biznes yoʻnalishida hali yangimiz. Taxminiy hisob kitoblarga koʻra biznesning hali 7 yillik kelajagi bor. Bunday kurslarga qiziquvchilar va oʻqishni xohlovchilar doimo topiladi. 

![goya4.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/goya4_c43321957c.jpg)

Ammo siz ham bu yoʻnalishga kirmoqchi boʻlsangiz, aynan qaysi qatlamga va qaysi yoʻnalishga xizmat koʻrsatishni xohlashingizni aniq bilishingiz hamda professionallar bilan maslahatlashishingiz zarur. 

Shuningdek, bu yoʻnalishda ishlash uchun avvalo pazandachilikni sevishingiz, oʻz ishingizdan zavq olishingiz va mehr bilan yondashishingiz zarur. 
Oʻylaymanki Vkusno.uz loyihasi muvaffaqiyatining asosiy siri, albatta, Sevaraning ushbu sohaga boʻlgan qobiliyati, qiziqishi, tinimsiz mehnati va oʻz ustida ishlashi hamda bundan zavq olishidir. 

Shuningdek, sizning doimiy oʻsishingiz va talabda boʻlishingizga yaqinlaringizning qoʻllab-quvvatlashishi, yordam hamda maslahatlar berishi sabab boʻladi. 


Ҳозирги кунда турли хил таомлар тайёрлашни ўргатувчи курслар кундан кунга оммалашиб бормоқда. Уларни турли хил формат ва йўналишларда бутун Ўзбекистон бўйлаб учратиш мумкин. Онлайн ва оффлайн форматда фаолият юритувчи ушбу курслар кичик уй ошхонасидаги дарслардан, ҳозирда профессионал жиҳозланган алоҳида форматдаги студияларгача кенгайди. Мазкур фаолиятни тадбиркорликнинг алоҳида тури сифатида кўришимиз мумкин. Тўғри стратегик режа асосида иш юритилса яхши даромад келтирувчи бизнесга айлантиришимиз мумкин. 

Бугунга «Бизнес ғоя» рукнимизда ушбу фаолият тури билан биринчилардан бўлиб иш юритишни бошлаган ва ҳозирги кунда бир нечта студиялар очишга муваффақ бўлган Vkusno.uz кулинар студияси асосчилари Севара Оганова ва унинг турмуш ўртоғи Грегорий Оганов "Biznes Rivoj" онлайн журнали учун ўз муваффақият сирлари билан бўлишишди. 

**Севара Оганова 25 ёш. Vkusno.uz блоги ва пазандачилик студияси асосчиси. Севара ўз иш фаолиятини Instagram ижтимоий тармоғида турли таомлар ва ширинликлар тайёрлашнинг видео рецептлари билан бўлишишдан бошлаган. Ҳозирги кунда Vkusno.uz блоги 422 минг обуначига юртимиздаги энг йирик пазандачилик блогларидан ҳисобланади. Шунингдек, Севара Оганова  турмуш ўртоғи билан биргаликда Ўзбекистон бўйлаб бир нечта филиалларига эга кулинар студиялар очишга муваффақ бўлди.** 

**Грегорий Оганов (Севаранинг турмуш ўртоғи):**

Севаранинг ушбу соҳага кириб келиши кўпчилик каби энг анъанавий тарзда оддий пазандачилик курсларига қатнаши ва янги таомларни ўрганишдан бошланган. У ҳар доим бирор ноодатий таомлар тайёрлашга, турли ширинликлар пиширишга жуда қизиққан. Шу сабабли кулинар курслардаги тажрибаси унинг бу йўналишдаги қизиқиш ва иқтидорини янада яхшироқ очилишига сабаб бўлди. 

**Севара Оганова:**

Мен пазандачилик курсини тугатганимдан сўнг у ерда ўрганганларимни аста секинлик билан Instagram'даги саҳифамда бўлишишни бошладим. Чиройли ва иштаҳани очувчи суратлар кўпчиликда қизиқиш уйғота бошлади ва мендан таомлар ва ширинликларнинг рецептини сўрашни бошлашди. Мен пиширган нарсаларимни рецептлари билан бўлишишни, яна янги, турли, ноодатий рецептларни излаб топишни бошладим. Шу тариқа ўзим сезмаган ҳолда менинг Instagram саҳифам обуначилари сезиларли тарзда ўсишни бошлади. Бу аллақачон пазандачилик блогига айланиб бўлган эди. Шу тарзда менга ушбу таомларни пиширишни ўргатишимни, бу учун курслар очишимни сўраш таклифлари туша бошлади. 

2018 йил мен ўз уйим ошхонасида 4 та ўқувчига биринчи кулинария дарсларимизни ўтишни бошладим. Бу менга жуда катта завқ берар эди. Қизларга курс давомида бир нечта турли хил таомлар, салатлар ва ширинликлар пиширишни ўргатдим. Аммо…. Бу дарслардан менга молиявий тарафдан умуман фойда бўлмади. Чунки мен курсларни харажатларини тўлиқ ҳисобламасдан, қандай вазиятлар бўлиши мумкинлигини билмасдан ташкил қилган эдим. 

**Грегорий Оганов:** 

Севара бизнесда тажрибасизлиги туфайли биринчи ўқувчиларидан молиявий тарафдан фойда кўра олмади аммо бу ўз қизиқиши томон қўйилган биринчи қадам эди ва ушбу соҳанинг ўзига хосликларини очишга бу йўналиш билан танишишга янги эшикларни очиб берди. Ушбу тажрибадан кейин, у барча ҳисоб китобларни қайтадан қилиб, курс режаси, пишириладиган таомлар менюси ва ўқиш давомида бўладиган харажатларни қайта ҳисоблаб янги дастур яратди. 

Бу сафар ўқувчилар сони 10 дан ошиқроқ бўлди ва ҳовлидаги кенгроқ ошхонада дарслар ўтила бошланди. Талаб кундан кунга орта бошлади. Ушбу курсда ўқишни хоҳловчилар таклифи доимий эди ва уйдаги ошхона бу учун энди кичиклик қилар эди. 

**Илк пазандачилик студиясининг очилиши** 

Мен Севарадан ушбу курсларга жиддийроқ ёндашишни ва алоҳида пазандачилик студияси очишни таклиф қилдим. У бундан жуда хурсанд бўлди ва анчадан бери шу ғоя ҳақида ўйлаётганини айтди. Шу тариқа биз профессионал пазандачилик студияси очиш ишларига киришдик.

![goya2.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/goya2_2f0c1774e1.jpg)

**Биз учун биринчи масала бу жойлашув эди**

Курсларга бўлган талаб шаҳарнинг деярли барча нуқталаридан мавжуд эди. Шу сабабли уни албатта шаҳар марказида барча туманлардан келиш осон бўлган ҳудудда очиш зарур эди. Бизнинг асосий аудиториямиз талабалар ва ўқувчилар бўлганлиги туфайли, бу ерга барча автобус ва метро бекатлари бўлиши зарур эди. Шунингдек, яна бир аҳамиятли жиҳати, бу курсларга асосан фақат қизлар ташриф буюради. Курслар куннинг турли вақтлари кўпинча дарсдан ва ишдан келувчилар учун куннинг иккинчи ярмида, кечқурун бўлар эди. Шу сабабли студияни барча учун хавфсиз, тинч жойда танлашга мажбур эдик. Шунда биз Дарҳон ҳудудини танладик. Бу ерда ижара тўловлари анча юқори бўлса ҳам ҳамма учун келишга қулай ва хавфсиз ҳудуд эди. Ота-оналар ўз қизларини қўрқмасдан бехавотир юборишлари мумкин эди. 

**Студия учун жиҳозлар танлаш**

Биз етарлича ёруғлик ва баландликка эга бино топганимиздан сўнг уни жиҳозлаш ишларига киришдик. Севара у ерни албатта ўз орзусидаги супер ошхонага айлантиришни хоҳлади. У ерда энг сўнги русумдаги печь ва техникаларни олишни режалаштирди. Бунинг учун ўша пайтда етарли маблағ ҳам бор эди. 

Аммо биз ўзгача йўл тутдик. Курсларимиз нархи барча қатламдаги инсонлар учун ҳамёнбоп бўлганлиги туфайли ташриф буюрувчиларнинг уйида биз студияга қўймоқчи бўлган қиммат техникалар ва супер ошхона жиҳозлари барчанинг ҳам уйида бўлмаслиги мумкин эди. Бу эса ўқувчиларда эртага уйда ушбу нарсани пишириб такрорлаганда аъло даражада чиқмаслигига гумон ва ишончсизлик туғдириши мумкин эди. 

Шу сабабли биз барча ўқувчилар сотиб олиши мумкин бўлган, аммо сифатли ва ҳамёнбоп ошхона техникаларини танлашга қарор қилдик. **Мақсадимиз таом тайёрлашда оддий техникада ҳам юқори сифатдаги ва мазали таомлар тайёрлаш мумкин эканлигини исботлаш эди. Ва биз буни аъло даражада уддаладик.** 

**Ўқув дастури тузиш** 

Биз ўқув дастури ва унинг нархини ҳисоблашда ҳам ўз қадриятларимизга содиқ қолишга ҳамда курсларни барча учун ҳамёнбоп бўлишига ҳаракат қилдик. Кўпчилик студиямиздаги нархлар билан танишишганида демократик нархларимизни кўриб ҳатто ҳайратланиб мамнун бўлишарди. 

Шунингдек, биз барча уйида тайёрлаши ва оддий бозорларда ҳам топиш мумкин бўлган маҳсулотлардан тайёрланадиган таом ҳамда ширинликларни курс дастурига киритганмиз.

**Асосий тамойилимиз, уйдаги маҳсулотлар ва ресторандаги каби сифат ва тайёрловдир!**

**Янги студия ва вилоятларда филиаллар очиш** 

Мен Севарага ушбу бизнесда ҳар доим ташкилий масалалар бўйича қўлдан келганча маслаҳат ва ёрдам бериб келганман. Бизнес тобора кенгайиши ва ўқишни хоҳловчилар сони кескин ортиши туфайли биз студияни янада кенгайтиришимиз, янги ходимлар ёллашимиз ва улар учун офис ташкиллаштиришимиз зарур эди. Шунда биз буни оилавий бизнесга айлантиришга қарор қилдик. Ундан олдин мен умумий овқатланиш йўналиши бўйича ва тадбиркорлик билан шуғулланиб келганман. Шу туфайли ўз тажрибаларимга асосланиб бу иш билан жиддий шуғулланишга қарор қилдим. 

![goya3.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/goya3_ce47e1d0ad.jpg)

Биз икки қаватдан иборат янги бинога кўчдик. Қўнғироқларга жавоб берувчи алоҳида Колл-центр ташкил қилдик. Шунингдек, мижозларни кутиб олиш ва ташкилий масалалар билан шуғулланувчи администраторларни ишга олдик. Ҳозирда студиямизнинг иккинчи қавати ходимлар учун офисдан иборат. 

Танишларим ва яқинларим менга вилоятларда биргаликда Vkusno.uz филиалини очиш таклифи билан чиқишди. Шу тариқа биз янги бизнес ва вилоятларда кенгайиш режасини тузишни, уни бошқариш ҳамда системалаштириш йўллари билан шуғуллана бошладик. Илк филиалимизни Фарғонада очдик. Кейинчалик Қўқон шаҳрида ҳам филиаллар очишга муваффақ бўлдик
Албатта бу йўналишда ҳали янгимиз ва ўрганишда давом этмоқдамиз. 

**Келгусидаги режаларимиздан бири бу кейинги йилдан бошлаб франшиза йўналиши бўйича вилоятлар бойича кенгайишдир.** 

**Реклама ва PR** 

Ушбу курсларни очганимиздан анча вақтгача алоҳида реклама бериш билан шуғулланмаганмиз. Севара яратган дастур, унинг пазандачилик қобилияти барчага шу даража ёқдики фақат оғзаки тавсиялар орқали биз ўсишда давом этдик.
 
Баъзан ижтимоий тармоқлардаги блогерлар ва машҳур инсонлар бизнинг рецептларимиз билан бўлишади ва холис изоҳ қолдиришади. Бу ҳам биз учун албатта яхши реклама сифатида ишлайди. 

Аммо бозор кенгаймоқда ва рақобатчилар кундан кунга кўпаймоқда. Фикримча яхши бизнес албатта ўзини реклама қилиши зарур. Биз яқиндан бери ижтимоий тармоқлардаги реклама ва таргетдан фойдаланишни бошладик ва бу яхши натижа бермоқда. 

**Ушбу бизнесни бошламоқчи бўлганларга маслаҳат** 

Биз қанчалик олдин бошлаган бўлсак ҳам мазкур бизнес йўналишида ҳали янгимиз. Тахминий ҳисоб китобларга кўра бизнеснинг ҳали 7 йиллик келажаги бор. Бундай курсларга қизиқувчилар ва ўқишни хоҳловчилар доимо топилади. 

![goya4.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/goya4_c43321957c.jpg)

Аммо сиз ҳам бу йўналишга кирмоқчи бўлсангиз, айнан қайси қатламга ва қайси йўналишга хизмат кўрсатишни хоҳлашингизни аниқ билишингиз ҳамда профессионаллар билан маслаҳатлашишингиз зарур. 

Шунингдек, бу йўналишда ишлаш учун аввало пазандачиликни севишингиз, ўз ишингиздан завқ олишингиз ва меҳр билан ёндашишингиз зарур. 

Ўйлайманки Vkusno.uz лойиҳаси муваффақиятининг асосий сири, албатта, Севаранинг ушбу соҳага бўлган қобилияти, қизиқиши, тинимсиз меҳнати ва ўз устида ишлаши ҳамда бундан завқ олишидир. 

Шунингдек, сизнинг доимий ўсишингиз ва талабда бўлишингизга яқинларингизнинг қўллаб-қувватлашиши, ёрдам ҳамда маслаҳатлар бериши сабаб бўлади. 


Hozirgi kunda turli xil taomlar tayyorlashni oʻrgatuvchi kurslar kundan kunga ommalashib bormoqda. Ularni turli xil format va yoʻnalishlarda butun Oʻzbekiston boʻylab uchratish mumkin.

Ҳозирги кунда турли хил таомлар тайёрлашни ўргатувчи курслар кундан кунга оммалашиб бормоқда. Уларни турли хил формат ва йўналишларда бутун Ўзбекистон бўйлаб учратиш мумкин.

medium_goya1.jpg

small_goya1.jpg

thumbnail_goya1.jpg

goya1.jpg

Vkusno.uz asoschilari Sevara Oganova va Gregoriy Oganov qanday qilib kichik kulinar studiyani 4 ta filialga ega oilaviy biznesga aylantirdi?

Vkusno.uz асосчилари Севара Оганова ва Грегорий Оганов қандай қилиб кичик кулинар студияни 4 та филиалга эга оилавий бизнесга айлантирди?

"Chelsi" Roman Abramovich davrida birinchi marta UEFA Superkubogini qo‘lga kiritdi va rossiyalik milliarder sotib olganidan buyon 21 ta sovrinni qo‘lga kiritdi. Ushbu maqola so‘nggi 18 yil ichida Angliyaning eng muvaffaqiyatli klubining moliyaviy modeli haqida.

Angliyaning "Chelsi" klubi 11 avgust kuni Ispaniyaning "Vilyarreal" klubini mag‘lub etdi. Klub tarixda ikkinchi marta va 1998 yildan buyon birinchi marta UEFA Superkubogini qo‘lga kiritdi. Bu kubok 2003 yilda rossiyalik tadbirkor Roman Abramovich tomonidan sotib olinganidan buyon londonliklar uchun 21-kubokka aylandi. Bu vaqt mobaynida "Chelsi" Angliya Premyer-ligasida 5 marta, Chempionlar Ligasida esa 2 marta – boshqa ingliz klublariga qaraganda ko‘proq g‘alaba qozongan.

Rossiyalik milliarder kelishidan oldin, "Chelsi" Angliya chempionatida kuchli o‘rtacha klub edi. Abramovich davridan oldingi londonliklar hisobida bitta chempionlik (1954/55), uchta Angliya kubogi (1970, 1997, 2000), ikkita futbol ligasi kubogi (1995, 1998, 2005) va mamlakat superkubogi (1955, 2000) bo‘lgan. Xalqaro miqyosda klub ikki marta Kubok egalari kubogini (1971, 1998) va UEFA Superkubogi sohibi (1998) ni yutgan. Faqat 1998 yilda klub 12 ta chempionlikni qo‘lga kiritdi, bu keyingi 18 yilga qaraganda kamroq.

2003 yilda Abramovich "Chelsi" ni 140 millionga sotib oldi. Birinchi mavsumda, Transfermarkt ma’lumotlariga ko‘ra, klub transferlar uchun 169,7 million yevro sarflab, bu ko‘rsatkich bo‘yicha 115 million yevroni ortda qoldirdi. Bir necha oy oldin klubni orzu ham qila olmasdi. Natijada, dastlabki uch yilda londonliklar ikki marta Angliya chempioni bo‘lishdi.

**Iqtisodiy o‘sish**

Abramovich Effekti ham o‘zini maydondan chetlatdi, "Chelsi" ning operatsion foydasi birinchi yilda 62% ga oshdi. Barqaror uzoq muddatli yuqori trayektoriya kuzatildi, bu 2018/19 yilgi mavsumda rekord darajadagi operatsion daromad keltirdi – 513 million yevro (2003/04 yilgi mavsumga nisbatan 282% ga oshdi). Bu o‘sish teleko‘rsatuvlar daromadining o‘sishi va tijorat daromadlarining o‘sishi bilan bog‘liq.

Daromadning o‘sishining asosiy omillaridan biri – Angliya Premyer-ligasi telekanallariga bo‘lgan talabning keskin o‘sishi bilan bog‘liq bo‘lgan teleko‘rsatuvlar daromadi – 2003 yildan beri bu ko‘rsatkich to‘rt barobarga oshib, 5 milliard ₤ ga etdi.

Tijorat daromadlarining o‘sishiga ham ta’sir ko‘rsatdi. 2004 yildan 2019 yilgacha sport yutuqlari tufayli klubning tijorat daromadi 2019 yilga kelib 366 foizga o‘sdi.

"Chelsi" shuningdek, turli qit’alardan muxlislarni jalb qilish uchun tez-tez mavsum oldidan gastrol safarlarini uyushtiradi. Bu sa‘y-harakatlar Nike bilan to‘plam uchun 69 million yevrolik shartnoma va uch telekommunikatsiya kompaniyasi bilan yiliga 46 million yevrolik homiylik shartnomasiga olib keldi – ikkalasi ham o‘z toifalari bo‘yicha eng daromadli bitimlar.

O‘yin ko‘rsatkichlari va daromadlarning yaxshilanishi yangi imkoniyatlar va jamoaga sarmoya kiritishning davom etishiga olib keldi. Natijada, "Chelsi" xodimlarining xarajatlari 2011/12 yildan buyon 60% ga oshdi va 2019/20 yilgi pandemiya mavsumida 326,8 mln. Klubning 2014 yildan buyon ijrochi direktori Marina Granovskaya "Chelsi" dagi maoshlar uchun javobgardir va ularga xarajatlarni daromadning 70 foizidan past darajada ushlab turadi.

Ammo istisnolar bor, masalan, 2015/16 yilgi mavsumda Joze Mourinyo va uning murabbiylar shtabidan ishdan bo‘shatilganidan keyin kompensatsiya to‘lash uchun 11 million yevro sarflangan.

**Noyob qarz**

"Chelsi" ning moliyaviy jihatlarining o‘ziga xos tomoni – uning 1,4 milliard yevrolik ichki qarzidir. Bir tomondan, Abramovich tuzilmalari uchun qarz yuki katta; Boshqa tomondan, "Chelsi" ning moliyaviy qarzi bor. Bu tartib bizga o‘tgan yili pandemiya retsessiyasi paytida ham, raqobatchilarning ko‘pchiligi pulni tejashga majbur bo‘lgan paytda, transfer bozorining faol ishtirokchisi bo‘lishimizga imkon berdi.

Abramovich boshqaruvidagi "Chelsi" ning rivojlanishi KPMG Football Benchmark'da ko‘rsatiladi, u Londonliklarni eng qimmat klublar qatoriga qo‘shib qo‘yadi. Baholash 2019 yil yanvar oyida eng yuqori cho‘qqi – 2,2 milliard yevroni tashkil etdi, bu 2016 yilga nisbatan 53% ga ko‘pdir. 2021 yilgi reytingda klub pandemiya oqibatida 1,9 milliard yevroga baholangan holda yettinchi o‘rinni egalladi.

**Transfer bozorining eng yirik o‘yinchisi**

"Chelsi" – Angliyaning transfer bozoridagi eng yirik o‘yinchisi. Abramovich kelganidan buyon klub yangi futbolchilar uchun 2,22 milliard yevro sarfladi – bu Premyer-liganing boshqa klublariga qaraganda ko‘proq. Klubning rekord shartnomalari Kay Havertz va Kepa Arrisabalaga bo‘lib, ularning har biri 80 million yevroga sotib olindi.

"Chelsi", shuningdek, 2003/04 yildan buyon 1,17 milliard yevro ishlab topgan, o‘yinchi daromadidan Premyer-liga klublarini boshqaradi. 

Transferdan tushgan 1,17 milliard yevrodan taxminan 800 million yevro 2014 yildan buyon olingan – direktor Mariya Granovskaya davrida, klubda Abramovichdan keyin ikkinchi shaxs. Eng mashhur misollar – shartnoma tugashidan bir yil oldin "Real" ga 100 million yevrodan ko‘proq sotilgan Eden Azar va Diyego Kostaning "Atletiko" ga qaytishi (majburiy sotib olish sharti bilan 66 million yevroga yaqin shartnoma). 

"Chelsi" jamoasi hozirda deyarli 1 milliard yevroga baholanmoqda, bu esa 2011 yildagi 422 million yevrodan ancha yuqori. Eng qimmatbaho futbolchilar – yaqinda imzolangan Kay Haverts va Timo Verner, shuningdek, Meyson Maunt. Bularning barchasi klubning tayyor futbolchilarni sotib olish va yoshlarga sarmoya kiritish qobiliyatini yaqqol ko‘rsatib turibdi. Ikkinchisi, ayniqsa, 2019/20 yilgi mavsumdagi transferlarni taqiqlashda muhim ahamiyatga ega edi.

**Muxlislar bazasining o‘sishi**

"Chelsi" ning mashhurligini ijtimoiy tarmoqlardagi izdoshlari soni ham yaxshi ko‘rsatib turibdi. Bu klub "Manchester Yunayted" dan keyin ikkinchi eng mashhur ingliz klubi va 111 million obunachisi bilan dunyodagi eng mashhur beshinchi klub. So‘nggi ikki yil ichida ijtimoiy tarmoqlardagi muxlislar soni 30 foizga oshdi. Katta oqim TikTok platformasi bilan bog‘liq, u yerda "Chelsi" ning 3,5 million izdoshlari bor, shuningdek, Instagram izdoshlarining 57% o‘sishi kuzatildi. Klub, shuningdek, Xitoyning eng yirik ijtimoiy tarmoqlaridan biri bo‘lgan Weibo'ga obuna bo‘ldi, bu ikki yil ichida o‘z obunachilarini qariyb ikki barobarga ko‘paytirdi – 5,4 milliondan 10 milliongacha.


"Челси" Роман Абрамович даврида биринчи марта УЕФА Суперкубогини қўлга киритди ва россиялик миллиардер сотиб олганидан буён 21 та совринни қўлга киритди. Ушбу мақола сўнгги 18 йил ичида Англиянинг энг муваффақиятли клубининг молиявий модели ҳақида.

Англиянинг "Челси" клуби 11 август куни Испаниянинг "Вильярреал" клубини мағлуб этди. Клуб тарихда иккинчи марта ва 1998 йилдан буён биринчи марта УЕФА Суперкубогини қўлга киритди. Бу кубок 2003 йилда россиялик тадбиркор Роман Абрамович томонидан сотиб олинганидан буён лондонликлар учун 21-кубокка айланди. Бу вақт мобайнида "Челси" Англия Премьер-лигасида 5 марта, Чемпионлар Лигасида эса 2 марта – бошқа инглиз клубларига қараганда кўпроқ ғалаба қозонган.

Россиялик миллиардер келишидан олдин, "Челси" Англия чемпионатида кучли ўртача клуб эди. Абрамович давридан олдинги лондонликлар ҳисобида битта чемпионлик (1954/55), учта Англия кубоги (1970, 1997, 2000), иккита футбол лигаси кубоги (1995, 1998, 2005) ва мамлакат суперкубоги (1955, 2000) бўлган. Халқаро миқёсда клуб икки марта Кубок эгалари кубогини (1971, 1998) ва УЕФА Суперкубоги соҳиби (1998) ни ютган. Фақат 1998 йилда клуб 12 та чемпионликни қўлга киритди, бу кейинги 18 йилга қараганда камроқ.

2003 йилда Абрамович "Челси" ни 140 миллионга сотиб олди. Биринчи мавсумда, Transfermarkt маълумотларига кўра, клуб трансферлар учун 169,7 миллион евро сарфлаб, бу кўрсаткич бўйича 115 миллион еврони ортда қолдирди. Бир неча ой олдин клубни орзу ҳам қила олмасди. Натижада, дастлабки уч йилда лондонликлар икки марта Англия чемпиони бўлишди.

**Иқтисодий ўсиш**

Абрамович Эффекти ҳам ўзини майдондан четлатди, "Челси" нинг операцион фойдаси биринчи йилда 62% га ошди. Барқарор узоқ муддатли юқори траектория кузатилди, бу 2018/19 йилги мавсумда рекорд даражадаги операцион даромад келтирди – 513 миллион евро (2003/04 йилги мавсумга нисбатан 282% га ошди). Бу ўсиш телекўрсатувлар даромадининг ўсиши ва тижорат даромадларининг ўсиши билан боғлиқ.

Даромаднинг ўсишининг асосий омилларидан бири – Англия Премьер-лигаси телеканалларига бўлган талабнинг кескин ўсиши билан боғлиқ бўлган телекўрсатувлар даромади – 2003 йилдан бери бу кўрсаткич тўрт баробарга ошиб, 5 миллиард ₤ га этди.

Тижорат даромадларининг ўсишига ҳам таъсир кўрсатди. 2004 йилдан 2019 йилгача спорт ютуқлари туфайли клубнинг тижорат даромади 2019 йилга келиб 366 фоизга ўсди.

"Челси" шунингдек, турли қитъалардан мухлисларни жалб қилиш учун тез-тез мавсум олдидан гастроль сафарларини уюштиради. Бу саъй-ҳаракатлар Nike билан тўплам учун 69 миллион евролик шартнома ва уч телекоммуникация компанияси билан йилига 46 миллион евролик ҳомийлик шартномасига олиб келди – иккаласи ҳам ўз тоифалари бўйича энг даромадли битимлар.

Ўйин кўрсаткичлари ва даромадларнинг яхшиланиши янги имкониятлар ва жамоага сармоя киритишнинг давом этишига олиб келди. Натижада, "Челси" ходимларининг харажатлари 2011/12 йилдан буён 60% га ошди ва 2019/20 йилги пандемия мавсумида 326,8 млн.

Клубнинг 2014 йилдан буён ижрочи директори Марина Грановская "Челси" даги маошлар учун жавобгардир ва уларга харажатларни даромаднинг 70 фоизидан паст даражада ушлаб туради.

Аммо истиснолар бор, масалан, 2015/16 йилги мавсумда Жозе Моуринью ва унинг мураббийлар штабидан ишдан бўшатилганидан кейин компенсация тўлаш учун 11 миллион евро сарфланган.

**Ноёб қарз**

"Челси" нинг молиявий жиҳатларининг ўзига хос томони – унинг 1,4 миллиард евролик ички қарзидир. Бир томондан, Абрамович тузилмалари учун қарз юки катта; Бошқа томондан, "Челси" нинг молиявий қарзи бор. Бу тартиб бизга ўтган йили пандемия рецессияси пайтида ҳам, рақобатчиларнинг кўпчилиги пулни тежашга мажбур бўлган пайтда, трансфер бозорининг фаол иштирокчиси бўлишимизга имкон берди.

Абрамович бошқарувидаги "Челси" нинг ривожланиши KPMG Football Benchmark'да кўрсатилади, у Лондонликларни энг қиммат клублар қаторига қўшиб қўяди. Баҳолаш 2019 йил январь ойида энг юқори чўққи – 2,2 миллиард еврони ташкил этди, бу 2016 йилга нисбатан 53% га кўпдир. 2021 йилги рейтингда клуб пандемия оқибатида 1,9 миллиард еврога баҳоланган ҳолда еттинчи ўринни эгаллади.

**Трансфер бозорининг энг йирик ўйинчиси**

"Челси" – Англиянинг трансфер бозоридаги энг йирик ўйинчиси. Абрамович келганидан буён клуб янги футболчилар учун 2,22 миллиард евро сарфлади – бу Премьер-лиганинг бошқа клубларига қараганда кўпроқ. Клубнинг рекорд шартномалари Кай Xавертз ва Кепа Аррисабалага бўлиб, уларнинг ҳар бири 80 миллион еврога сотиб олинди.

"Челси", шунингдек, 2003/04 йилдан буён 1,17 миллиард евро ишлаб топган, ўйинчи даромадидан Премьер-лига клубларини бошқаради. Трансфердан тушган 1,17 миллиард евродан тахминан 800 миллион евро 2014 йилдан буён олинган – директор Мария Грановская даврида, клубда Абрамовичдан кейин иккинчи шахс. Энг машҳур мисоллар – шартнома тугашидан бир йил олдин "Реал" га 100 миллион евродан кўпроқ сотилган Эден Азар ва Диего Костанинг "Атлетико" га қайтиши (мажбурий сотиб олиш шарти билан 66 миллион еврога яқин шартнома). 

"Челси" жамоаси ҳозирда деярли 1 миллиард еврога баҳоланмоқда, бу эса 2011 йилдаги 422 миллион евродан анча юқори. Энг қимматбаҳо футболчилар – яқинда имзоланган Кай Хавертс ва Тимо Верньер, шунингдек, Мейсон Маунт. Буларнинг барчаси клубнинг тайёр футболчиларни сотиб олиш ва ёшларга сармоя киритиш қобилиятини яққол кўрсатиб турибди. Иккинчиси, айниқса, 2019/20 йилги мавсумдаги трансферларни тақиқлашда муҳим аҳамиятга эга эди.

**Мухлислар базасининг ўсиши**

"Челси" нинг машҳурлигини ижтимоий тармоқлардаги издошлари сони ҳам яхши кўрсатиб турибди. Бу клуб "Манчестер Юнайтед" дан кейин иккинчи энг машҳур инглиз клуби ва 111 миллион обуначиси билан дунёдаги энг машҳур бешинчи клуб. Сўнгги икки йил ичида ижтимоий тармоқлардаги мухлислар сони 30 фоизга ошди. Катта оқим TikTok платформаси билан боғлиқ, у ерда "Челси" нинг 3,5 миллион издошлари бор, шунингдек, Instagram издошларининг 57% ўсиши кузатилди. Клуб, шунингдек, Хитойнинг энг йирик ижтимоий тармоқларидан бири бўлган Weibo'га обуна бўлди, бу икки йил ичида ўз обуначиларини қарийб икки баробарга кўпайтирди – 5,4 миллиондан 10 миллионгача.


"Chelsi" Roman Abramovich davrida birinchi marta UEFA Superkubogini qo‘lga kiritdi va rossiyalik milliarder sotib olganidan buyon 21 ta sovrinni qo‘lga kiritdi. Ushbu maqola so‘nggi 18 yil ichida Angliyaning eng muvaffaqiyatli klubining moliyaviy modeli haqida.
Angliyaning "Chelsi" klubi 11 avgust kuni Ispaniyaning "Vilyarreal" klubini mag‘lub etdi. Klub tarixda ikkinchi marta va 1998 yildan buyon birinchi marta UEFA Superkubogini qo‘lga kiritdi. Bu kubok 2003 yilda rossiyalik tadbirkor Roman Abramovich tomonidan sotib olinganidan buyon londonliklar uchun 21-kubokka aylandi. Bu vaqt mobaynida "Chelsi" Angliya Premyer-ligasida 5 marta, Chempionlar Ligasida esa 2 marta – boshqa ingliz klublariga qaraganda ko‘proq g‘alaba qozongan.


"Челси" Роман Абрамович даврида биринчи марта УЕФА Суперкубогини қўлга киритди ва россиялик миллиардер сотиб олганидан буён 21 та совринни қўлга киритди. Ушбу мақола сўнгги 18 йил ичида Англиянинг энг муваффақиятли клубининг молиявий модели ҳақида.
Англиянинг "Челси" клуби 11 август куни Испаниянинг "Вильярреал" клубини мағлуб этди. Клуб тарихда иккинчи марта ва 1998 йилдан буён биринчи марта УЕФА Суперкубогини қўлга киритди. Бу кубок 2003 йилда россиялик тадбиркор Роман Абрамович томонидан сотиб олинганидан буён лондонликлар учун 21-кубокка айланди. Бу вақт мобайнида "Челси" Англия Премьер-лигасида 5 марта, Чемпионлар Лигасида эса 2 марта – бошқа инглиз клубларига қараганда кўпроқ ғалаба қозонган.


Abramovich effekti. Qanday qilib "Chelsi" Angliyaning eng muvaffaqiyatli klubiga aylandi

Абрамович эффекти. Қандай қилиб "Челси" Англиянинг энг муваффақиятли клубига айланди

Kristian Dior kutyurye va shaxsiylashtirilgan moda uyining asoschisi, 1905-yil 21-yanvarda Granvil(Normandiya)da tugʻilgan. U  Aleksandr Lui Moris Dior va Mari-Madelen Juliyette Martinning ikkinchi farzandi edi. Yangi tugʻilgan chaqaloq oʻz  akasi Raymonddan juda farq qilardi. Keyinchalik ikkita opa-singil — Jaklin va Ketrin va ukasi Bernard tugʻiladi. Va ularning barchasi Kristianga oʻxshamasdi.

**Bolalik**

Biroz vaqt oʻtgach, Diorlar oilasi Rumba villasiga koʻchib oʻtdi. Dengiz qirgʻogʻidagi uyda uy bekasining bogʻdorchilikka boʻlgan muhabbati uygʻonadi: u hatto hashamatli qish bogʻini qayta quradi. Kristian Diorning gullarga boʻlgan qiziqishini oshirdi. U oʻsimliklarning barcha nomlari va tavsiflarini “Vilmorin-Andrieux” kompaniyasining kataloglaridan bilib olardi. Qolgan oila farzandlarining bolaligi nomaʼqul oʻtayotganda, Kristian bogʻda onasini diqqat bilan kuzatardi. 1911-yilda oila yana koʻchdi. Endi Diorlar oilasi Parijdagi La Muet kvartaliga joylashdi.

Kristian bundan juda norozi boʻldi. U oʻzining yashil sokin dunyosidan ajralib qolganini his qilardi. Ammo tez orada u vaziyatga koʻnikib ketdi. Bir yil oʻtgach Kristianning otasi va amakisi Moris va Lyusyen Diorlar “Dior Fils & Cie” brendiga asos soldi. Va bu ularga mutlaq moliyaviy muvaffaqiyat keltirdi. Korxonaning boshlangʻich kapitali deyarli toʻrt millionni tashkil etdi va 1923-yilga kelib u bir necha barobar oshdi. Shunday qilib, Kristian Diorning bolaligi oilaning oltin yillariga toʻgʻri keldi.

Ammo Kristian Dior otasining ishi bilan zarracha qiziqmaydi: oʻtkir hidli zavodlardan jirkanardi. Bu yerda u oʻz hayotini hech qachon mashinalar va ofislar bilan bogʻlamasligiga qaror qildi. Shuning uchun onasi unga hamma narsada namuna boʻlar edi. U onasining eng yaxshi fazilatlarini oʻzlashtiradi: xotirjamlik, ishonch va estetikaga boʻlgan muhabbat.

**Yaratilish**

Kristianning shaxs sifatida rivojlanishida uning buvisi Kristian Juliyette Martin alohida oʻrin tutadi. U bu nabiraning boshqalardan farq qilishini darrov payqadi. U Kristianning har bir karnavalni intiqlik bilan kutayotganini va u mehmonlarning liboslari, orkestrlarning momaqaldiroqlari va gulli sanʼat asarlaridan zavqlanishini koʻradi. 

Ammo, eng muhimi, boʻlajak kutyuryeni mustaqil ravishda kostyumlar ishlab chiqarishi hayratda qoldiradi. U nafaqat yangi kiyimlarni oʻylab topardi, balki ularni qogʻozda ham tasvirlay olardi. Albatta, buni hamma koʻrishi mumkin. Oila yaqinlari va opa-singillar uning didiga mutlaqo ishonib, oʻzlarining kostyumlari haqida u bilan maslahatlashardilar.

Kristian butunlay kostyumlarga “botirilar”di. U yordam soʻrab buvisiga murojaat qilardi. Buvisi yosh ijodkorning gʻoyalarini amalga oshirishga rozi boʻlardi: uning eskizlari boʻyicha bir nechta kiyim tikishardi. Binoning toʻrtinchi qavatida atelye ochishdi. U yerda yaratilgan hamma narsa, albatta, sevimli nabirasi ishini diqqat bilan kuzatgan Juliyette tomonidan qadrlanardi. Qizigʻi shundaki, Kristian erkin siyosiy fanlar maktabiga oʻqishga kirdi, ammo keyin uning diplomatik faoliyati, albatta, davom etmadi. 

![maqolaa.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/maqolaa_68f716fd86.jpg)

**Karyera**

1928-yilda Kristian doʻsti Jan Benyak bilan oʻzining sanʼat galereyasini ochdi. Unda Andre Deren, Anri Matiss, Pablo Pikassoning asarlari namoyish etilgan. Ammo keyin hammasi silliq ketmadi. Kristianning onasi saraton kasalligidan vafot etdi va otasining biznesi tanazzulga yuz tutdi. Galereyani saqlash uchun boshqa hech narsa yoʻq edi.

Ammo inqirozdan keyin muvaffaqiyatga erishib boʻlmaydi, deb kim aytdi? 1929-yilda fond bozorining qulashi Kristian Diorning sanʼat galereyasining vayron boʻlishiga olib kelganida, sobiq siyosatshunoslik talabasi tirikchilik qilishning yangi yoʻlini topdi. U Parij moda uylariga eskizlar sotishni boshladi va “Le Figaro Magazine” jurnali sahifalarini illyustratizatsiya qildi. Natijada, uning isteʼdodini toʻqimachilik magnati Marsel Bussak sezib qoldi, u Kristian Diorning shaxsiy modalar uyini moliyalashtirdi, Montagne koʻchasida bino sotib oldi va 1946-yilda ustaxonani tashkil etishga yordam berdi.

Kristian Diorning ilk kolleksiyasi 1947-yilda paydo boʻldi. Dior nafis va sirli “ideal ayol” obrazini yaratdi: bundan buyon bejirim yubkalar va xibcha bellar yuksak qadrlanardi. U ayollarning yoqtirish istagini qaytardi, ularning goʻzalligiga eʼtiborni jalb qilishni oʻrgatdi. Tanqidchilar uni materiallarni isrofgarchilik bilan ishlatgani uchun qoraladilar. Biroq, norozilik moda imperiyasining kengayishiga toʻsqinlik qilmadi. 1948-yilda Nyu-Yorkda uyning butigi paydo boʻldi va bir yil oʻtib Kristian Dior oʻz nomi bilan aksessuarlar, moʻyna va sumkalarni litsenziyaladi. Shunisi eʼtiborga loyiqki, modalar uyidagi faoliyati davomida Diorʼning oʻzi faqat yollangan xodim boʻlgan — uning brendi de-yure investor Marsel Bussak tegishli edi.

**Kristiandan keyin Dior**

Keyingi oʻn yil davomida Dior yangi yoʻnalishlarni belgilab, istiqbolli bitimlarni qisqartirdi. 1957-yilda u jamiyat hayotidan toʻsatdan ketishi bilan dunyoni yana bir bor larzaga soldi. U 52 yoshida yurak xurujidan vafot etdi. Shu bilan birga, Diorʼning 21 yoshli yordamchisi jurnalistlar masxara qilganidek, “moda olamini qutqarish” uchun ortda qoldi. Bu Iv Sen-Loran edi. 

U moda tarixidagi eng yosh kutyuryega aylandi. Aytgancha, uning Diorʼda ishlashga kirishishi bejiz emas edi. École de la Chambre Syndicale de la Couture Parisienne moda maktabida oʻqiyotganda u “Vogue” jurnalining bosh muharriri Mishel de Bryunoff bilan uchrashdi.  Dastlab, Iv butiklarda vitrina yasashga yordam berdi, lekin u juda tez oʻrgandi va koʻproq masʼuliyatli vazifalarni qabul qila boshladi. Kristian Dior Iv nomi ostida birinchi shou bir necha oy ichida tayyorlanishi kerak edi. Aytishlaricha, u atigi 15 kun ichida olti yuzta eskiz chizgan. Koʻrgazma 1958-yil 30-yanvarda boʻlib oʻtdi. Tanqidchilar ijobiy munosabatda boʻlishdi va Sen-Loranni “modaning kichkina shahzodasi” deb atashdi.


Кристиан Диор кутюрье ва шахсийлаштирилган мода уйининг асосчиси, 1905 йил 21 январда Гранвил(Нормандия)да туғилган. У  Александр Луи Морис Диор ва Мари-Маделен Жулиетте Мартиннинг иккинчи фарзанди эди. Янги туғилган чақалоқ ўз  акаси Раймонддан жуда фарқ қиларди. Кейинчалик иккита опа-сингил — Жаклин ва Кетрин ва укаси Бернард туғилади. Ва уларнинг барчаси Кристианга ўхшамасди.

**Болалик**

Бироз вақт ўтгач, Диорлар оиласи Румба вилласига кўчиб ўтди. Денгиз қирғоғидаги уйда уй бекасининг боғдорчиликка бўлган муҳаббати уйғонади: у ҳатто ҳашаматли қиш боғини қайта қуради. Кристиан Диорнинг гулларга бўлган қизиқишини оширди. У ўсимликларнинг барча номлари ва тавсифларини "Vilmorin-Andrieux" компаниясининг каталогларидан билиб оларди. Қолган оила фарзандларининг болалиги номаъқул ўтаётганда, Кристиан боғда онасини диққат билан кузатарди. 1911 йилда оила яна кўчди. Энди Диорлар оиласи Париждаги Ла Муэт кварталига жойлашди.

Кристиан бундан жуда норози бўлди. У ўзининг яшил сокин дунёсидан ажралиб қолганини ҳис қиларди. Аммо тез орада у вазиятга кўникиб кетди. Бир йил ўтгач Кристианнинг отаси ва амакиси Морис ва Люсьен Диорлар "Dior Fils & Cie" брендига асос солди. Ва бу уларга мутлақ молиявий муваффақият келтирди. Корхонанинг бошланғич капитали деярли тўрт миллионни ташкил этди ва 1923 йилга келиб у бир неча баробар ошди. Шундай қилиб, Кристиан Диорнинг болалиги оиланинг олтин йилларига тўғри келди.

Аммо Кристиан Диор отасининг иши билан заррача қизиқмайди: ўткир ҳидли заводлардан жирканарди. Бу ерда у ўз ҳаётини ҳеч қачон машиналар ва офислар билан боғламаслигига қарор қилди. Шунинг учун онаси унга ҳамма нарсада намуна бўлар эди. У онасининг энг яхши фазилатларини ўзлаштиради: хотиржамлик, ишонч ва эстетикага бўлган муҳаббат.

**Яратилиш**

Кристианнинг шахс сифатида ривожланишида унинг бувиси Кристиан Жулиетте Мартин алоҳида ўрин тутади. У бу набиранинг бошқалардан фарқ қилишини дарров пайқади. У Кристианнинг ҳар бир карнавални интиқлик билан кутаётганини ва у меҳмонларнинг либослари, оркестрларнинг момақалдироқлари ва гулли санъат асарларидан завқланишини кўради. Аммо, энг муҳими, бўлажак кутюрьени мустақил равишда костюмлар ишлаб чиқариши ҳайратда қолдиради. У нафақат янги кийимларни ўйлаб топарди, балки уларни қоғозда ҳам тасвирлай оларди. Албатта, буни ҳамма кўриши мумкин. Оила яқинлари ва опа-сингиллар унинг дидига мутлақо ишониб, ўзларининг костюмлари ҳақида у билан маслаҳатлашардилар.

Кристиан бутунлай костюмларга "ботирилар"ди. У ёрдам сўраб бувисига мурожаат қиларди. Бувиси ёш ижодкорнинг ғояларини амалга оширишга рози бўларди: унинг эскизлари бўйича бир нечта кийим тикишарди. Бинонинг тўртинчи қаватида ателье очишди. У ерда яратилган ҳамма нарса, албатта, севимли набираси ишини диққат билан кузатган Жулиетте томонидан қадрланарди. Қизиғи шундаки, Кристиан эркин сиёсий фанлар мактабига ўқишга кирди, аммо кейин унинг дипломатик фаолияти, албатта, давом этмади. 

![maqolaa.jpg](https://biznesrivoj-images.s3.eu-north-1.amazonaws.com/maqolaa_68f716fd86.jpg)

**Карьера**

1928 йилда Кристиан дўсти Жан Беняк билан ўзининг санъат галереясини очди. Унда Андре Дерен, Анри Матисс, Пабло Пикассонинг асарлари намойиш этилган. Аммо кейин ҳаммаси силлиқ кетмади. Кристианнинг онаси саратон касаллигидан вафот этди ва отасининг бизнеси таназзулга юз тутди. Галереяни сақлаш учун бошқа ҳеч нарса йўқ эди.

Аммо инқироздан кейин муваффақиятга эришиб бўлмайди, деб ким айтди? 1929 йилда фонд бозорининг қулаши Кристиан Диорнинг санъат галереясининг вайрон бўлишига олиб келганида, собиқ сиёсатшунослик талабаси тирикчилик қилишнинг янги йўлини топди. У Париж мода уйларига эскизлар сотишни бошлади ва "Le Figaro Magazine" журнали саҳифаларини иллюстратизация қилди. Натижада, унинг истеъдодини тўқимачилик магнати Марсель Буссак сезиб қолди, у Кристиан Диорнинг шахсий модалар уйини молиялаштирди, Монтагне кўчасида бино сотиб олди ва 1946 йилда устахонани ташкил этишга ёрдам берди.

Кристиан Диорнинг илк коллекцияси 1947 йилда пайдо бўлди. Dior нафис ва сирли «идеал аёл» образини яратди: бундан буён бежирим юбкалар ва хибча беллар юксак қадрланарди. У аёлларнинг ёқтириш истагини қайтарди, уларнинг гўзаллигига эътиборни жалб қилишни ўргатди. Танқидчилар уни материалларни исрофгарчилик билан ишлатгани учун қораладилар. Бироқ, норозилик мода империясининг кенгайишига тўсқинлик қилмади. 1948 йилда Нью-Йоркда уйнинг бутиги пайдо бўлди ва бир йил ўтиб Кристиан Диор ўз номи билан аксессуарлар, мўйна ва сумкаларни лицензиялади. Шуниси эътиборга лойиқки, модалар уйидаги фаолияти давомида Dior'нинг ўзи фақат ёлланган ходим бўлган — унинг бренди де-юре инвестор Марсель Буссак тегишли эди.

**Кристиандан кейин Dior**

Кейинги ўн йил давомида Dior янги йўналишларни белгилаб, истиқболли битимларни қисқартирди. 1957 йилда у жамият ҳаётидан тўсатдан кетиши билан дунёни яна бир бор ларзага солди. У 52 ёшида юрак хуружидан вафот этди. Шу билан бирга, Dior'нинг 21 ёшли ёрдамчиси журналистлар масхара қилганидек, «мода оламини қутқариш» учун ортда қолди. Бу Ив Сен-Лоран эди. 

У мода тарихидаги энг ёш кутюрьега айланди. Айтганча, унинг Dior'да ишлашга киришиши бежиз эмас эди. École de la Chambre Syndicale de la Couture Parisienne мода мактабида ўқиётганда у "Vogue" журналининг бош муҳаррири Мишель де Брюнофф билан учрашди.  Дастлаб, Ив бутикларда витрина ясашга ёрдам берди, лекин у жуда тез ўрганди ва кўпроқ масъулиятли вазифаларни қабул қила бошлади. Кристиан Диор Ив номи остида биринчи шоу бир неча ой ичида тайёрланиши керак эди. Айтишларича, у атиги 15 кун ичида олти юзта эскиз чизган. Кўргазма 1958 йил 30 январда бўлиб ўтди. Танқидчилар ижобий муносабатда бўлишди ва Сен-Лоранни «моданинг кичкина шаҳзодаси» деб аташди.



Kristian Dior kutyurye va shaxsiylashtirilgan moda uyining asoschisi, 1905-yil 21-yanvarda Granvil(Normandiya)da tugʻilgan. U  Aleksandr Lui Moris Dior va Mari-Madelen Juliyette Martinning ikkinchi farzandi edi. 

Кристиан Диор кутюрье ва шахсийлаштирилган мода уйининг асосчиси, 1905 йил 21 январда Гранвил(Нормандия)да туғилган. У  Александр Луи Морис Диор ва Мари-Маделен Жулиетте Мартиннинг иккинчи фарзанди эди. 

Dior brendi yaratilishi: Kristian Dior (Christian Dior) muvaffaqiyat yoʻli

Dior бренди яратилиши: Кристиан Диор муваффақият йўли

Eng yuqori daromadli AQSH aholisining 1 foizini tashkil qilish uchun yiliga taxminan yarim million dollar topish kerak. Bu rekord emas — Singapurda kamida 722 ming dollar kerak boʻladi. “Bloomberg” tahlilchilari 1 foiz orzu qilinganlar qatoriga kirish uchun qancha pul kerakligini hisoblab chiqishdi.

Agar yillik daromad darajasi kamida 488 ming dollar boʻlsa, eng yuqori daromadga ega amerikaliklarning 1 foiziga kirishingiz mumkin.Bu haqida “Bloomberg” Jahon tengsizlik maʼlumotlar bazasi va Kanada statistikasi maʼlumotlariga tayanib yozadi. “Bloomberg” yigʻilgan maʼlumotlarga asoslanib, eng yuqori daromadga ega boʻlgan aholining 1 foiziga kiradigan odamlarning daromadlari boʻyicha mamlakatlar reytingini tuzdi.

**Hindiston**ning eng badavlat aholisining 1 foizini tashkil qilish uchun sizga yiliga 77 000 dollar daromad kerak. Shu bilan birga, Hindistonda oʻrtacha daromad atigi 2020 dollarni tashkil etadi. 

**Xitoy**ning 1 foiz boylaridan biri boʻlish yiliga kamida 107 ming dollar daromad olishni anglatadi. Mamlakatda oʻrtacha daromad 9 470 dollarni tashkil qiladi.

Undan keyingi oʻrinda **Italiya** turibdi, u yerda eng boy odamlarning daromadi 169 ming dollardan boshlanadi, mamlakat aholisining oʻrtacha daromadi yiliga 33 560 dollarni tashkil qiladi. 

**Braziliya**da boylar uchun bu koʻrsatgich biroz yuqoriroq — yillik daromad 176 ming dollar. Ammo mamlakatda buning oʻrtacha daromadi Xitoynikidan kamroq — 9140 dollar.

**Janubiy Afrika**dagi eng boy 1 foiz aholining yillik daromadi 188 000 dollar yoki undan yuqori. Shu bilan birga, oʻrtacha daromad 5 750 dollar darajasida qolmoqda.

**Kanada**da yiliga 201 000 dollar eng boy odamlar qatoriga kirish uchun yetarli, oʻrtacha daromadi 44 860 dollardan iborat. Bundan tashqari, **Fransiya** ham reytingda oʻrin olgan – bu yerdagi boylarning 1 foizining yillik daromadi 221 000 dollardan boshlanadi va oʻrtacha daromad — 41 070 dollar. Roʻyxatga **Avstraliya**ni ham kiritish mumkin, bu yerda eng boy fuqarolar 246 ming dollardan, oʻrtacha daromad esa 53 190 dollar, **Buyuk Britaniya** (eng boylarning daromadi 248 ming dollardan, oʻrtacha daromad — 41 339 dollar), **Germaniya** (eng boylarning daromadi — 277 000 dollar va oʻrtacha daromad — 47 450 dollar)ni tashkil etadi.

**Bahrayn**ning eng boy aholisi eng yuqori daromadga ega (485 000 dollar), bu yerda oʻrtacha daromad 47 436 dollarni tashkil qiladi, shuningdek, **AQSH**da (eng boy aholi 488 000 dollar, oʻrtacha daromad esa 62 850 dollar), **Singapur**da (722 000 dollar) boylarning yillik daromadi, oʻrtacha daromadi — 58 770 dollar) va **BAA**da mos ravishda 922 000 va 40 880 dollar koʻrsatgich qayd etiladi.

**Roʻyxatdagi eng boy odamlar oxirgi 40 yil ichida qay tarzda farq qildi?**

1982-yildan beri har yili “Forbes” jurnali eng boy amerikaliklar roʻyxatini eʼlon qiladi. Agar 1982-yildagi 100 ta eng boy odamni 2020-yildagi 100 ta eng boy odam bilan solishtirilsa sezilarli farqni koʻrish mumkin.

1982-yilda eng keng tarqalgan boylik manbai meros edi. Eng boy 100 kishidan 60 tasi boyligini meros qilib olgan. Faqatgina Dyupon (DuPont) oilasining merosxoʻrlarining oʻzi 10 kishini tashkil qilar edi. 2020-yilga kelib, merosxoʻrlar soni ikki baravar kamaydi va eng yaxshi 100 ta milliarderdan faqat 27 tasi ularga toʻgʻri keldi.

Nega merosxoʻrlar ulushi kamaydi? Meros soliqlari oshgani uchun emas. Aslida, bu davr mobaynida ular, aksincha, kamaydi. Gap shundaki, hozir kam odam katta boylikni meros qilib oladi, lekin koʻp odamlar oʻzlari boylik orttirishadi.

Ular buni qanday qilishadi? Taxminan 3/4 — oʻz kompaniyalarini yaratish orqali va 1/4 — investitsiyalar orqali. 2020-yilda 73 ta yangi boylarning 56 tasi taʼsischilar yoki birinchi xodimlarning ustav kapitalidan, 17 tasi esa investitsiya fondlarini boshqarishdan shakllangan.

1982-yilda 100 ta eng boy amerikaliklar orasida fond menejerlari yoʻq edi. 1982-yilda xedj-fondlar va xususiy sarmoya firmalari mavjud edi, lekin ularning taʼsischilaridan hech biri uni eng yaxshi 100 talikka kiritish uchun boy boʻlmagan. Ikki narsa oʻzgardi: fond menejerlari yuqori daromad olishning yangi usullarini kashf qilishdi va tobora koʻproq investorlar oʻz mablagʻlariga ishonishga tayyor boʻlishdi.
 
Ammo hozirda yangi boyliklarning asosiy manbai — bu kompaniyalarning tashkil etilishi va agar reyting maʼlumotlariga qaralsa, u yerda ham muhim oʻzgarishlar yuz beradi. Yangi kompaniyalar taʼsischilari hozir 1982-yildagiga qaraganda boyib ketishmoqda, chunki kompaniyalar har xil ishlarni qilmoqdalar.

1982-yilda yangi boylikning ikkita asosiy manbai bor edi: neft va koʻchmas mulk. 1982-yilda 40 ta yangi boylardan kamida 24 tasi asosan neft yoki koʻchmas mulkdan paydo boʻlgan. Endi ularning soni ancha kam: 2020-yilda 73 ta yangi boylarning toʻrttasi koʻchmas mulkdan, faqat ikkitasi neftdan olingan.

2020-yilga kelib texnologik kompaniyalar boyishning eng katta manbaiga aylandi. 73 ta yangi boydan 30 ga yaqini u yerda qoʻlga kiritilgan. 2020-yilning 10 ta eng yirik boylardan sakkiztasi shu tarzda yaratilgan.
 
100 ta eng yaxshi boyliklar ortida turgan texnologik kompaniyalarni ham umumiy sifat birlashtiradi — ularning har qandayiga venchur kapitalistlar mamnuniyat bilan sarmoya kiritadilar. Bu yuzlikka kirmaganlar odatda bu fazilatga ega emaslar. Gap shundaki, koʻpchilik yetakchi kompaniyalar nafaqat ilgari surilgan texnologiyalarga ega, balki bitimlarni yopishni biladigan yuqori motivatsiyali bosh direktorlarga ega.

Shu maʼnoda texnologiya kompaniyalarining yuksalishi “Forbes” roʻyxati tuzilmasidagi sifat oʻzgarishlarini koʻrsatadi.

Faqat Gini koeffitsiyenti (Gini Index) bilan qiziqadigan odamlar 1982-yilgi dunyoni yaxshi kunlar deb bilishadi, chunki oʻsha paytda boy boʻlganlar reytingning hozirgi yetakchilari kabi boshqalardan koʻra boy emas edilar. Ammo, agar ular qanday qilib boyib ketishganini chuqurroq oʻrgansangiz, oʻtgan kunlar unchalik yaxshi koʻrinmaydi. 1982-yilda eng boy 100 kishining 84 foizi meros, tabiiy resurslarni qazib olish yoki koʻchmas mulk bilan bogʻliq operatsiyalar orqali boy boʻlishgan. Bu haqiqatan ham texnologik kompaniyalar ochib, eng boy odamlar boyib ketadigan dunyodan yaxshiroqmi?

**Nega odamlar avvalgidan koʻra koʻproq yangi kompaniyalar ochmoqda (yirik kompaniyalar nazarda tutilmoqda) va nega ular shu qadar boyib ketishyapti?**

Gʻalati, birinchi savolga javob shundaki, u notoʻgʻri yozilgan. Biz nima uchun odamlar kompaniyalar ochayotganini emas, balki nima uchun ularni qayta ochishni boshlaganini soʻrashimiz kerak.

1892-yilda “New York Herald Tribune” nashri Amerikaning barcha millionerlari roʻyxatini tuzgan edi. Nashr 4047 kishini hisoblab chiqqan. Ularning necha foizi boyliklarini meros qilib oldilar? Faqat taxminan 20 foizi, bu merosxoʻrlarning hozirgi ulushidan kam. Agar yangi shartlar manbalari oʻrganilsa, 1892 yildagisi hozirgi holatga oʻxshaydi.

Shunday qilib, gʻayritabiiy narsa — hozir sodir boʻlayotgan narsa emas, balki 1982-yilda sodir boʻlgan voqea. Savol tugʻilishi tabiiy, nima uchun 1982-yilda kompaniya ochish orqali kam odam boyib ketdi? Va javob, “New York Herald Tribune” tuzilganda, Amerika iqtisodiyoti konsolidatsiya bosqichida edi. XIX asr oxiri —XX asr boshlarida J.P. Morgan kabi moliyaviy magnatlar minglab kichik kompaniyalarni bir necha yuz yirik kompaniyalarga birlashtirdilar. 

1960-yilda bugungi kunda startaplarni boshlaganlarning koʻpchiligi ushbu korporatsiyalardan birida ishlash uchun ketishgan. 1890 va 2020-yillarda oʻz kompaniyangizni ochish orqali boyib ketishingiz mumkin edi, ammo bu 1960-yilda eng real variant emas edi. Bozorlarga kirish uchun oligopoliyalardan oʻtib boʻlmasdi. Yaʼni, 1960-yildagi obroʻli tanlov — bu oʻz kompaniyangizni ochish emas, balki mavjud kompaniyadagi martaba pogʻonasini koʻtarish edi.

Hammani korporativ xodimga aylantirish iqtisodiy tengsizlikni (va uning boshqa barcha turlarini) kamaytirdi, lekin agar siz XX asr oʻrtalarida yuzaga kelgan vaziyatni norma sifatida qabul qilsangiz, bu xato. J.P. Morgan iqtisodiyoti 1970-yillarning oʻrtalaridan boshlab pasayishni boshlagan bosqich edi.

**Nega bu davr tugadi?** 

Qisman eskirish tufayli. 1930-yilda koʻlam va samaradorlik modeliga oʻxshagan yirik kompaniyalar, 1970-yilga kelib, boʻshashib qoldi. 1970-yilga kelib, iqtisodiyotning qattiq tuzilishi bozor kuchlaridan himoyalanish uchun turli guruhlar qurgan qulay uyalar bilan toʻla edi. Karter maʼmuriyati ostida federal hukumat nimadir notoʻgʻri ekanligini tushundi va oligopoliyalarning paydo boʻlishiga yordam bergan qonunlarni bekor qilish uchun deregulyatsiya deb ataladigan jarayonni boshladi.

Biroq, J.P. Morgan iqtisodiyoti oʻz-oʻzidan pasayib ketmadi. Yangi texnologiyalar va ayniqsa mikroelektronika tufayli ichki bosim ham bor edi. Nima boʻlganini tushunish uchun muz qobigʻi bilan qoplangan hovuzni tasavvur qiling. Dastlab, suv yuzasiga chiqishning yagona yoʻli — hovuz qirgʻogʻi yaqinidagi muzni yorib oʻtish. Ammo muz moʻrt boʻlgach, siz uni markazda sindirish imkoniyatiga egasiz.

Hovuz yonida toza texnologiya bor edi: ular oʻzlari haqida elektronika yoki dasturiy taʼminot haqida gapirishgan. 1990-yilda “startap” soʻzi aynan shu narsani anglatardi. Ammo endi startaplar hovuz markazidagi muzni sindirmoqda


Энг юқори даромадли АҚШ аҳолисининг 1 фоизини ташкил қилиш учун йилига тахминан ярим миллион доллар топиш керак. Бу рекорд эмас — Сингапурда камида 722 минг доллар керак бўлади. "Bloomberg" таҳлилчилари 1 фоиз орзу қилинганлар қаторига кириш учун қанча пул кераклигини ҳисоблаб чиқишди.

Агар йиллик даромад даражаси камида 488 минг доллар бўлса, энг юқори даромадга эга америкаликларнинг 1 фоизига киришингиз мумкин.Бу ҳақида "Bloomberg" Жаҳон тенгсизлик маълумотлар базаси ва Канада статистикаси маълумотларига таяниб ёзади. 

"Bloomberg" йиғилган маълумотларга асосланиб, энг юқори даромадга эга бўлган аҳолининг 1 фоизига кирадиган одамларнинг даромадлари бўйича мамлакатлар рейтингини тузди.

**Ҳиндистон**нинг энг бадавлат аҳолисининг 1 фоизини ташкил қилиш учун сизга йилига 77 000 доллар даромад керак. Шу билан бирга, Ҳиндистонда ўртача даромад атиги 2020 долларни ташкил этади. 

**Хитой**нинг 1 фоиз бойларидан бири бўлиш йилига камида 107 минг доллар даромад олишни англатади. Мамлакатда ўртача даромад 9 470 долларни ташкил қилади.

Ундан кейинги ўринда **Италия** турибди, у ерда энг бой одамларнинг даромади 169 минг доллардан бошланади, мамлакат аҳолисининг ўртача даромади йилига 33 560 долларни ташкил қилади. 

**Бразилия**да бойлар учун бу кўрсатгич бироз юқорироқ — йиллик даромад 176 минг доллар. Аммо мамлакатда бунинг ўртача даромади Хитойникидан камроқ — 9140 доллар.

**Жанубий Африка**даги энг бой 1 фоиз аҳолининг йиллик даромади 188 000 доллар ёки ундан юқори. Шу билан бирга, ўртача даромад 5 750 доллар даражасида қолмоқда.

**Канада**да йилига 201 000 доллар энг бой одамлар қаторига кириш учун етарли, ўртача даромади 44 860 доллардан иборат. Бундан ташқари, **Франция** ҳам рейтингда ўрин олган – бу ердаги бойларнинг 1 фоизининг йиллик даромади 221 000 доллардан бошланади ва ўртача даромад — 41 070 доллар. Рўйхатга **Австралия**ни ҳам киритиш мумкин, бу ерда энг бой фуқаролар 246 минг доллардан, ўртача даромад эса 53 190 доллар, **Буюк Британия** (энг бойларнинг даромади 248 минг доллардан, ўртача даромад — 41 339 доллар), **Германия** (энг бойларнинг даромади — 277 000 доллар ва ўртача даромад — 47 450 доллар)ни ташкил этади.

**Баҳрайн**нинг энг бой аҳолиси энг юқори даромадга эга (485 000 доллар), бу ерда ўртача даромад 47 436 долларни ташкил қилади, шунингдек, **АҚШ**да (энг бой аҳоли 488 000 доллар, ўртача даромад эса 62 850 доллар), **Сингапур**да (722 000 доллар) бойларнинг йиллик даромади, ўртача даромади — 58 770 доллар) ва **БАА**да мос равишда 922 000 ва 40 880 доллар кўрсатгич қайд этилади.

**Рўйхатдаги энг бой одамлар охирги 40 йил ичида қай тарзда фарқ қилди?**

1982 йилдан бери ҳар йили "Forbes" журнали энг бой америкаликлар рўйхатини эълон қилади. Агар 1982 йилдаги 100 та энг бой одамни 2020 йилдаги 100 та энг бой одам билан солиштирилса сезиларли фарқни кўриш мумкин.

1982 йилда энг кенг тарқалган бойлик манбаи мерос эди. Энг бой 100 кишидан 60 таси бойлигини мерос қилиб олган. Фақатгина Дюпон (DuPont) оиласининг меросхўрларининг ўзи 10 кишини ташкил қилар эди. 2020 йилга келиб, меросхўрлар сони икки баравар камайди ва энг яхши 100 та миллиардердан фақат 27 таси уларга тўғри келди.

Нега меросхўрлар улуши камайди? Мерос солиқлари ошгани учун эмас. Аслида, бу давр мобайнида улар, аксинча, камайди. Гап шундаки, ҳозир кам одам катта бойликни мерос қилиб олади, лекин кўп одамлар ўзлари бойлик орттиришади.

Улар буни қандай қилишади? Тахминан 3/4 — ўз компанияларини яратиш орқали ва 1/4 — инвестициялар орқали. 2020 йилда 73 та янги бойларнинг 56 таси таъсисчилар ёки биринчи ходимларнинг устав капиталидан, 17 таси эса инвестиция фондларини бошқаришдан шаклланган.

1982 йилда 100 та энг бой америкаликлар орасида фонд менежерлари йўқ эди. 1982 йилда хедж-фондлар ва хусусий сармоя фирмалари мавжуд эди, лекин уларнинг таъсисчиларидан ҳеч бири уни энг яхши 100 таликка киритиш учун бой бўлмаган. Икки нарса ўзгарди: фонд менежерлари юқори даромад олишнинг янги усулларини кашф қилишди ва тобора кўпроқ инвесторлар ўз маблағларига ишонишга тайёр бўлишди.

Аммо ҳозирда янги бойликларнинг асосий манбаи — бу компанияларнинг ташкил этилиши ва агар рейтинг маълумотларига қаралса, у ерда ҳам муҳим ўзгаришлар юз беради. Янги компаниялар таъсисчилари ҳозир 1982 йилдагига қараганда бойиб кетишмоқда, чунки компаниялар ҳар хил ишларни қилмоқдалар.

1982 йилда янги бойликнинг иккита асосий манбаи бор эди: нефть ва кўчмас мулк. 1982 йилда 40 та янги бойлардан камида 24 таси асосан нефть ёки кўчмас мулкдан пайдо бўлган. Энди уларнинг сони анча кам: 2020 йилда 73 та янги бойларнинг тўрттаси кўчмас мулкдан, фақат иккитаси нефтдан олинган.

2020 йилга келиб технологик компаниялар бойишнинг энг катта манбаига айланди. 73 та янги бойдан 30 га яқини у ерда қўлга киритилган. 2020 йилнинг 10 та энг йирик бойлардан саккизтаси шу тарзда яратилган.

100 та энг яхши бойликлар ортида турган технологик компанияларни ҳам умумий сифат бирлаштиради — уларнинг ҳар қандайига венчур капиталистлар мамнуният билан сармоя киритадилар. Бу юзликка кирмаганлар одатда бу фазилатга эга эмаслар. Гап шундаки, кўпчилик етакчи компаниялар нафақат илгари сурилган технологияларга эга, балки битимларни ёпишни биладиган юқори мотивацияли бош директорларга эга.

Шу маънода технология компанияларининг юксалиши "Forbes" рўйхати тузилмасидаги сифат ўзгаришларини кўрсатади.

Фақат Гини коэффициенти (Gini Index) билан қизиқадиган одамлар 1982 йилги дунёни яхши кунлар деб билишади, чунки ўша пайтда бой бўлганлар рейтингнинг ҳозирги етакчилари каби бошқалардан кўра бой эмас эдилар. Аммо, агар улар қандай қилиб бойиб кетишганини чуқурроқ ўргансангиз, ўтган кунлар унчалик яхши кўринмайди. 1982 йилда энг бой 100 кишининг 84 фоизи мерос, табиий ресурсларни қазиб олиш ёки кўчмас мулк билан боғлиқ операциялар орқали бой бўлишган. Бу ҳақиқатан ҳам технологик компаниялар очиб, энг бой одамлар бойиб кетадиган дунёдан яхшироқми?

**Нега одамлар аввалгидан кўра кўпроқ янги компаниялар очмоқда (йирик компаниялар назарда тутилмоқда) ва нега улар шу қадар бойиб кетишяпти?**

Ғалати, биринчи саволга жавоб шундаки, у нотўғри ёзилган. Биз нима учун одамлар компаниялар очаётганини эмас, балки нима учун уларни қайта очишни бошлаганини сўрашимиз керак.

1892 йилда "New York Herald Tribune" нашри Американинг барча миллионерлари рўйхатини тузган эди. Нашр 4047 кишини ҳисоблаб чиққан. Уларнинг неча фоизи бойликларини мерос қилиб олдилар? Фақат тахминан 20 фоизи, бу меросхўрларнинг ҳозирги улушидан кам. Агар янги шартлар манбалари ўрганилса, 1892 йилдагиси ҳозирги ҳолатга ўхшайди.

Шундай қилиб, ғайритабиий нарса — ҳозир содир бўлаётган нарса эмас, балки 1982 йилда содир бўлган воқеа. Савол туғилиши табиий, нима учун 1982 йилда компания очиш орқали кам одам бойиб кетди? Ва жавоб, "New York Herald Tribune" тузилганда, Америка иқтисодиёти консолидация босқичида эди. XIX аср охири —XX аср бошларида J.P. Morgan каби молиявий магнатлар минглаб кичик компанияларни бир неча юз йирик компанияларга бирлаштирдилар. 

1960 йилда бугунги кунда стартапларни бошлаганларнинг кўпчилиги ушбу корпорациялардан бирида ишлаш учун кетишган. 1890 ва 2020-йилларда ўз компаниянгизни очиш орқали бойиб кетишингиз мумкин эди, аммо бу 1960 йилда энг реал вариант эмас эди. Бозорларга кириш учун олигополиялардан ўтиб бўлмасди. Яъни, 1960 йилдаги обрўли танлов — бу ўз компаниянгизни очиш эмас, балки мавжуд компаниядаги мартаба поғонасини кўтариш эди.

Ҳаммани корпоратив ходимга айлантириш иқтисодий тенгсизликни (ва унинг бошқа барча турларини) камайтирди, лекин агар сиз XX аср ўрталарида юзага келган вазиятни норма сифатида қабул қилсангиз, бу хато. J.P. Morgan иқтисодиёти 1970-йилларнинг ўрталаридан бошлаб пасайишни бошлаган босқич эди.

**Нега бу давр тугади?** 

Қисман эскириш туфайли. 1930 йилда кўлам ва самарадорлик моделига ўхшаган йирик компаниялар, 1970 йилга келиб, бўшашиб қолди. 1970 йилга келиб, иқтисодиётнинг қаттиқ тузилиши бозор кучларидан ҳимояланиш учун турли гуруҳлар қурган қулай уялар билан тўла эди. Картер маъмурияти остида федерал ҳукумат нимадир нотўғри эканлигини тушунди ва олигополияларнинг пайдо бўлишига ёрдам берган қонунларни бекор қилиш учун дерегуляция деб аталадиган жараённи бошлади.

Бироқ, J.P. Morgan иқтисодиёти ўз-ўзидан пасайиб кетмади. Янги технологиялар ва айниқса микроэлектроника туфайли ички босим ҳам бор эди. Нима бўлганини тушуниш учун муз қобиғи билан қопланган ҳовузни тасаввур қилинг. Дастлаб, сув юзасига чиқишнинг ягона йўли — ҳовуз қирғоғи яқинидаги музни ёриб ўтиш. Аммо муз мўрт бўлгач, сиз уни марказда синдириш имкониятига эгасиз.

Ҳовуз ёнида тоза технология бор эди: улар ўзлари ҳақида электроника ёки дастурий таъминот ҳақида гапиришган. 1990 йилда «стартап» сўзи айнан шу нарсани англатарди. Аммо энди стартаплар ҳовуз марказидаги музни синдирмоқда



Eng yuqori daromadli AQSH aholisining 1 foizini tashkil qilish uchun yiliga taxminan yarim million dollar topish kerak. Bu rekord emas — Singapurda kamida 722 ming dollar kerak boʻladi. “Bloomberg” tahlilchilari 1 foiz orzu qilinganlar qatoriga kirish uchun qancha pul kerakligini hisoblab chiqishdi.

Энг юқори даромадли АҚШ аҳолисининг 1 фоизини ташкил қилиш учун йилига тахминан ярим миллион доллар топиш керак. Бу рекорд эмас — Сингапурда камида 722 минг доллар керак бўлади. "Bloomberg" таҳлилчилари 1 фоиз орзу қилинганлар қаторига кириш учун қанча пул кераклигини ҳисоблаб чиқишди.

Энг машҳур

Сиз интернетда қайси йўналиш бўйича онлайн курсларда таҳсил олишни хоҳлаган бўлардингиз?